Italië had nooit aan het euro-project moeten deelnemen en het land kan de eurozone meesleuren in een onbeheersbare crisis. Daarvoor waarschuwt althans Ashoka Mody, Charles and Marie Robertson Visiting Professor in International Economic Policy en voormalig adjunct-directeur van de Europese afdeling van het IMF.
In een opiniestuk op MarketWatch.com schrijft hij dat Italië niet alleen diep in de problemen zit, maar ook nog eens een groot land is.
“De chaotische bankensector is na die van Duitsland en Frankrijk de grootste van Europa. De overheidsschuld van 2,5 biljoen is even groot als die van Duitsland en Frankrijk en groter dan de schulden van Spanje, Portugal, Griekenland en Ierland samen, de vier landen die financiële reddingsoperaties nodig hadden. Een Italiaanse financiële crisis zou snel door de beschermingen heen breken die de eurozone-autoriteiten hebben ingebouwd.”
'Italië hoort niet in eurozone'
Dit had niet zo hoeven zijn, stelt Mody. “In de jaren negentig had een aantal slimme waarnemers al door dat Italië niet in de eurozone thuishoort. Italië kon haar eigen monetaire beleid en munt, de lire, niet opgeven. In drie decennia, tussen 1970 en 1999, had de lire gestaag meer dan 80% van de waarde ten opzichte van de Duitse mark verloren. En toen het nieuwe millennium naderde, nam de concurrentie vanuit Oost-Europese landen en China toe. Italië was niet in staat om de productiviteit te laten groeien en had nog meer afwaarderingen van de lire nodig.”
Euro moest discipline afdwingen
“Echter, veel topeconomen in het land wilden graag, bijna wanhopig, meedoen met de euro. Zij stelden dat bij het ontbreken van de uitlaatklep om steeds maar de lire af te waarderen, de politieke leiders geen andere keuze hadden dan een gezond fiscaal en structureel beleid af te dwingen om zo de beste toekomst voor de Italianen te waarborgen. Europese wetenschappers als Kenneth Dyson en Kevin Featherstone zeggen dat Mario Draghi, nu president van de ECB, er heilig in geloofde dat de euro de discipline af zou dwingen die de Italiaanse overheid zo hard nodig had.”
“Maar de overmoed won en Italië nam deel aan de euro. De Italiaanse regeringen bleken echter niet het geduld en de duurzaamheid te hebben om de problemen in het land op te lossen. De productiviteitsgroei daalde bijna naar het nulpunt en ondanks de voordelen van een bloeiende wereldeconomie vanaf 2003, was de werkloosheid aan de vooravond van de financiële crisis bijna 7%. Banken behaalden magere winsten en de overheidsschuld was bijna 100% van het bbp.”
Centrale fout van de euro
De crisis van 2007-2009 en de eurocrisis van 2011-2013 verergerden de problemen in het land. “De centrale fout van de euro kwam nu naar boven: één monetair beleid voor de sterke Duitse economie en de tegelijkertijd steeds gammelere Italiaanse economie gaat niet werken.”
“Italië is dit trauma nooit te boven gekomen. In 2012 probeerde Draghi de wonden te helen met zijn uitspraak ‘to do whatever it takes to rescue the eurozone countries’, dat uiteindelijk leidde tot het opkoopprogramma van de ECB. De markten kalmeerden, maar de Italiaanse rentes bleven te hoog, en in combinatie met een streng fiscaal beleid en bezuinigingen duwde dit het land in een recessie.”
Wankel evenwicht
“Vandaag de dag bevindt Italië zich in een wankel evenwicht. De inflatie zit rond de 0,6%, maar Italiaanse bedrijven en consumenten hebben te maken met rentes (gecorrigeerd voor inflatie) van meer dan 2%. De Italianen kunnen zich zulke hoge rentes niet permitteren: de productiviteit stagneert al jaren en in combinatie met een forse daling van investeringen in de recessiejaren zorgt dit voor een groeiverwachting van het bbp van slechts 1% voor de komende drie tot vijf jaar."
"En nu de wereldwijde economische groei afneemt in momentum, kan het bbp weer terugvallen naar krimp. Leningen kunnen lastiger worden terugbetaald en belastinginkomsten vallen terug, waardoor het nog moeilijker wordt om de overheidsschulden af te betalen.”
“Als Italië weer in een crisis terechtkomt, kan de ECB het land niet meer redden, zoals in 2012. De ECB kan wel Italiaanse obligaties opkopen, maar ze hebben al een kwart van alle Italiaanse staatsobligaties en de ECB loopt het risico op grote verliezen bij een failliet van de overheid.”
In de val
Ondertussen worden de noordelijke eurozone-ambtenaren, vooral de Duitsers, behoorlijk zenuwachtig. Zij voorzien dat ze moeten boeten voor de verliezen van de ECB. Zij willen dat de ECB stopt met QE. Maar Italië zit in de val. Als de ECB het opkoopprogramma opdoekt, zal de euro sterker worden en zullen de Italiaanse rentes verder oplopen, waardoor Italië financieel nog kwetsbaarder wordt.”
Mody is van mening dat Italiaanse trillingen aardbevingen kunnen veroorzaken in de eurozone. “Een Italiaanse recessie kan ondraaglijke druk op de banken in het land uitoefenen. Als de banken onder die druk barsten gaan vertonen, kunnen die voor financiële breuklijnen in heel Europa zorgen. Italië kan er met haar enorme omvang en diepe wonden voor zorgen dat de eurozone aan de verkeerde kant van het omslagpunt terechtkomt.”
Lees ook: ECB laat zich niet van de wijs brengen door Italië