De weigering van de centrale bank om de rente te verlagen is Trump een doorn in het oog. Een lagere rente zou de Amerikaanse economie de nodige steun kunnen geven. Eerder dreigde de president de gouverneur van de Fed te ontslaan. Hij noemde hem onder meer ‘Mister Too Late’ en een ‘loser’.
Later stelde de president nooit de intentie te hebben gehad Powell te ontslaan. Hoogstwaarschijnlijk had hij dat ook niet. Powell was echter wel een geschikte zondebok voor een mogelijke economische recessie. Ontslag door de president is, een uitzonderlijke situatie daargelaten, bij wet ook helemaal niet mogelijk.
De onafhankelijkheid van de Amerikaanse centrale bank is een groot goed. Het is het fundament onder het Amerikaanse financiële stelsel. Het vertrouwen in de Fed ligt ten grondslag aan de superioriteit van de Amerikaanse kapitaalmarkt. Het is de reden waarom veel buitenlandse beleggers hun geld in Amerikaanse aandelen en obligaties investeren. Morrelen aan deze grondslag zou het begin van het einde van de Amerikaanse dominantie van de wereldeconomie betekenen.
Toch is de aanval van Donald Trump op de Federal Reserve niet uniek. De Fed werd in 1913 opgericht omdat men van mening was dat het financiële stelsel van een moderne economie niet op de automatische piloot kan vliegen. De centrale bank heeft zich in de loop der tijd ontwikkeld tot een toezichthouder die zich onder meer bezighoudt met monetair beleid. Als onderdeel daarvan heeft de Fed twee hoofddoelen: prijsstabiliteit en economische groei.
Ruzie met de president
In zijn bestaan lag de Fed meer dan eens in de clinch met verschillende presidenten. Beroemd is het incident uit 1965. President Lyndon Johnson, de opvolger van J.F. Kennedy, vond dat de Fed de rente moest verlagen om zijn beleid te ondersteunen. De centrale bank weigerde echter.
Johnson nodigde toenmalig Fed-gouverneur William McChesney Martin uit op zijn ranch in Texas. Johnson was furieus omdat Martin de rente maar niet wilde verlagen. De president ging die keer verder dan zijn gebruikelijke "Johnson treatment" en gaf de Fed-gouverneur een verbale aframmeling. ‘Martin, mijn jongens sterven in Vietnam en jij wil het geld maar niet drukken dat ik nodig heb’. Martin weigerde aanvankelijk de rente te verlagen, maar gaf uiteindelijk toch toe.
Eind jaren 70 was de inflatie in de Verenigde Staten torenhoog en de werkloosheid rees de pan uit. Er was zelfs sprake van een ernstige vorm van stagflatie. Toenmalig president Jimmy Carter verving al na 17 maanden de eerder door hem zelf aangestelde gouverneur van de Fed. De later beroemd geworden Paul Volcker werd de nieuwe gouverneur.
Ook Volcker bleef de nodige kritiek niet bespaard. Zijn renteverhogingen om de inflatie bestrijden waren volgens Carter ‘misplaatst’. Senator Ted Kennedy wilde de onafhankelijkheid van de Fed afschaffen, en twee maanden later wilde een ander congreslid Volcker ontslaan. Er werd in die dagen zelfs een gewapende man gearresteerd die de leden van de Fed wilde gijzelen om maar gedaan te krijgen dat de rente zou worden verlaagd.
Volcker stond onder zware druk. Dat is niet zo vreemd als we kijken naar de uiterst penibele situatie van de Amerikaanse economie toen. Ook Carters opvolger Ronald Reagan liet zich niet onbetuigd. Hoewel hij publiekelijk steun uitsprak voor Volcker liet hij de Chef Staf van het Witte Huis zijn gang gaan toen deze Volcker openlijk opdracht gaf de rente te verlagen. Reagan zou in de volgende jaren het ene na het andere volgzame lid van de Fed benoemen. Volcker werd vervolgens als gouverneur bij een rentebeslissing in 1986 door deze volgzame meerderheid ‘outvoted’.
Alan Greenspan zou faam verwerven vanwege zijn vermogen met presidenten van beide partijen goed overweg te kunnen. Hij kreeg er de bijnaam ‘The Maestro’ door. Hij kroop echter wel erg dicht tegen de Clintons aan tijdens het presidentschap van Bill Clinton.
Centrale wereldbank
De Fed mag dan in naam onafhankelijk zijn, in de praktijk staat het instituut regelmatig onder zware druk van zittende presidenten. De ene president opereert wellicht wat subtieler achter de schermen, de ander laat publiekelijk weten dat het beleid van de Fed hem niet zint.
Waarom is die onafhankelijkheid van de Fed zo belangrijk? Sinds 1971 wordt de waarde van de dollar en financiële assets niet langer gedekt door goud. Iedere asset wordt uiteindelijk weer gedekt door een andere asset. Uiteindelijk gelden Amerikaanse staatsobligaties weer als dekking voor het hele stelsel. Deze staatsobligaties worden weer gedekt door de belastingen die door de Amerikaanse overheid worden geïnd.
Omdat de wereldeconomie volledig door de dollar wordt gedomineerd, fungeert de Fed niet alleen als centrale bank voor de Verenigde Staten, maar voor de hele wereld. Die positie berust volledig op een onwankelbaar vertrouwen. Met dat vertrouwen zouden Amerikaanse presidenten zorgvuldig moeten omspringen.
Martine Hafkamp is algemeen directeur van Fintessa Vermogensbeheer. Fintessa is een zelfstandig, onafhankelijk en gespecialiseerd vermogensbeheerkantoor uit Baarn, en tweevoudig winnaar van de Gouden Stier. Deze publicatie is samengesteld door Fintessa B.V. De in deze publicatie vermelde gegevens zijn ontleend aan door Fintessa B.V. betrouwbaar geachte bronnen en publiekelijk bekende informatie. Deze publicatie bevat beleggingsaanbevelingen, maar geen beleggingsadvies noch een aanbieding of uitnodiging tot koop of verkoop van enig financieel instrument. Voor de juistheid en volledigheid van de genoemde feiten, gegevens, meningen, verwachtingen en uitkomsten daarvan kan Fintessa B.V. niet instaan. Fintessa B.V. is een beleggingsonderneming en beschikt over een vergunning op grond van de Wet financieel toezicht. Fintessa B.V. staat onder toezicht van de Autoriteit Financiële Markten en De Nederlandsche Bank. Voor de uitgebreide Disclaimer verwijzen wij naar onze website www.fintessa.nl.