Over iets meer dan een maand rondt de Amerikaanse economie het tiende jaar van economische expansie af. Zal de geschiedenis zich herhalen?
De laatste keer dat zoiets gebeurde was in maart 2001. Toen gleed de economie van zijn hoge piek een recessie in. Het werkloosheidspercentage daalde in de maanden die eraan voorafgingen tot 3,9%, bijna identiek aan de huidige cijfers.
Victor Li, universitair hoofddocent economie aan de Villanova School of Business en voormalig senior econoom bij de Federal Reserve Bank of Atlanta, onderzocht hoe waarschijnlijk het is dat de geschiedenis zich zal herhalen en wat dat betekent voor de Federal Reserve (Fed), meldt CNBC.
Weinig instrumenten over
De economie doet het goed en de inflatie is onder controle, maar als hij vertraagt heeft de Fed weinig instrumenten over om een recessie af te weren en kan de centrale bank er zelfs een veroorzaken door drastische renteverhogingen.
Het zijn verontrustende tijden voor de Amerikaanse centrale bank, met de publieke kritiek van president Donald Trump op Fed-voorzitter Jerome Powell voorafgaand aan een ommekeer in het rentebeleid.
Fed als stabiele factor
In de afgelopen dertig jaar werd de Fed beschouwd als een stabiliserende kracht in turbulente economische tijden. Een gezond monetair beleid leidde tot lage inflatie en aanhoudende economische groei. Fed-voorzitter Ben Bernanke sleurde de Amerikaanse economie in de ernstigste crisis sinds 1929 van de rand van de afgrond.
Zorgwekkende ontwikkelingen in het politieke klimaat in Washington roepen echter twijfels op over de vraag of de Fed zijn werk goed kan blijven doen.
Trump versus Fed
Toen president Trump in functie kwam, erfde hij een groeiende economie die het werkloosheidspercentage aanzienlijk had zien dalen in de afgelopen acht jaar. De Fed-voorzitter die hij zelf benoemde, Jerome Powell, beloofde door te gaan met de normalisatie van het monetaire beleid die was begonnen onder zijn voorganger, Janet Yellen. Dit was een voorzichtig beleid dat erin slaagde lage inflatie te handhaven in een economie met volledige werkgelegenheid.
Toen de aandelenmarkt vorig jaar echter begon te zakken door de vrees voor hogere rentetarieven en een handelsoorlog, uitte Trump kritiek op de renteverhogingen van de Fed. Hij zei zelfs dat de centrale bank "gek was geworden" en wilde weten of hij bevoegd was om Powell te ontslaan.
Zondebok
Het politieke motief van Trump was duidelijk: de Fed als zondebok gebruiken voor het geval er een recessie komt, zelfs als dat het gevolg is van zijn eigen economische beleid. Deze erosie van het vertrouwen in de Fed vormt volgens Li een groot risico voor de Amerikaanse economie.
Recente ontwikkelingen in het voortdurende drama tussen Trump en de Fed zijn allerminst bemoedigend. Hoewel Powell beloofde apolitiek te blijven, veranderde de Fed in maart van koers, suggereerde dat er geen renteverhogingen zouden komen in de nabije toekomst, en eindigt de balansverlaging later dit jaar.
Meer invloed van het Witte Huis
Deze week verklaarde de president van de Federal Reserve in St. Louis, Jim Bullard, dat het normaliseringsproces van de Fed ten einde was. Trump, aangemoedigd doordat hij nu schijnbaar het monetaire beleid kan dicteren, roept nu de Fed op om zijn balans uit te breiden met een nieuwe ronde van kwantitatieve versoepeling. Larry Kudlow, zijn nationale economische adviseur, zei dat hij graag een renteverlaging van 50 basispunten zou zien.
Beide stappen zijn ongehoord als er geen sprake is van drastische economische neergang. Kudlow (1947) beweerde zelfs dat de rentevoeten tijdens zijn leven nooit meer zullen stijgen. Dergelijke openlijke uitspraken van het Witte Huis over het monetaire beleid zijn volgens Li roekeloos en onverantwoordelijk.
Monetair beleid als politiek wapen
Nog verontrustender is dat Trump plannen heeft aangekondigd om twee slecht gekwalificeerde getrouwen te benoemen in de Federal Reserve Board of Governors. De een bekritiseerde het beleid van de Fed in de Obamajaren maar juicht dezelfde maatregelen toe als het Trump-beleid; de ander heeft geen enkele ervaring met monetair beleid.
Sommigen binnen de Fed hebben betoogd dat een of twee stemmen weinig invloed zullen hebben op de koers van het monetaire beleid, anderen zien de langzame politisering als grote bedreiging voor de economie.
Gewoon de regels volgen
De "Taylor Rule" bijvoorbeeld, stelt het rentetarief in op basis van het verschil tussen feitelijke en gewenste inflatie en economische groei. Was de Fed agressiever geweest met het normaliseren van de rentetarieven in de nasleep van de Grote Recessie, zoals aanbevolen in dat soort beleidsregels, dan zou de huidige bevriezing van de rente volgens Li logischer zijn geweest.
"Economen hebben lange tijd betoogd dat het beste monetaire beleid is om gewoon de regels te volgen, en niet per incident beleid te maken. De stagflatie van de jaren 1970 versus de lage inflatie van de volgende decennia is een perfect voorbeeld", aldus Li.
De Fed benadrukt nu dat het rentebeleid gebaseerd is op data. Uiteraard zijn er gegevens nodig voor de implementatie van een welomschreven en transparante beleidsregel. Data-afhankelijkheid kan echter ook worden geïnterpreteerd als het overboord gooien van alle regels ten gunste van ad-hoc-beleid.
Recessiegevaar... en dan?
Het beëindigen van het normalisatiebeleid bij een historisch laag rentetarief van 2,5% en een balans van bijna 4 biljoen dollar brengt de Fed en de economie in een precaire positie, waarschuwt Li.
Mocht de inflatie boven de grenzen van de Fed uitstijgen, dan kan dat drastische renteverhogingen vereisen die een economische recessie kunnen veroorzaken.
En mocht de voorspelde economische vertraging tot een recessie leiden, dan zal de Fed nauwelijks gereedschappen hebben om het monetaire beleid te versoepelen door de rente te verlagen of de balans te vergroten.
Lees ook: CFO's voorzien recessie voor 2020