De laatste tijd doemt het woord stagflatie steeds vaker op in de media. Hierbij wordt vaak de vergelijking getrokken met de jaren zeventig. Is een herhaling van die grillige periode een reëel scenario?
Wat is stagflatie?
We spreken van stagflatie als de inflatie stijgt en tegelijkertijd de economische groei vertraagt. Deze situatie stelt centrale bankiers voor een beleidsdilemma. Een te hoge inflatie wordt namelijk doorgaans bestreden met een verhoging van de beleidsrente, maar een renteverhoging remt de economische groei nog verder af.
Niets doen is ook geen optie omdat een stijgende inflatie indruist tegen de doelstelling van veel centrale banken.
Inflatie van bijna 15%
In de jaren zeventig was het gebruikelijk dat salarissen werden geïndexeerd op basis van de inflatieontwikkeling. De sterk stijgende energiekosten als gevolg van de oliecrises in 1973 en 1979 resulteerden hierdoor in een opwaartse loon-prijsspiraal, waarbij de inflatie in de VS opliep tot bijna 15%.
Overeenkomsten
De situatie van vandaag heeft overeenkomsten met de jaren zeventig. Door de combinatie van een sterke vraag naar goederen/diensten en een haperende productieketen, zijn prijzen van grondstoffen – zoals aardgas, benzine en steenkool – sterk gestegen. Mede hierdoor is de inflatie in de VS met 5,4% toegenomen ten opzichte van het jaar ervoor.
Ook is dit jaar het gemiddelde nominale uurloon (niet gecorrigeerd voor inflatie) sterker toegenomen.
Verschillen
Een verschil met de jaren zeventig is de oorzaak voor de loonstijgingen. Waar destijds loonindexatie een belangrijke rol speelde, is anno 2021 krapte op de arbeidsmarkt de oorzaak. Er zijn nu meer banen beschikbaar dan gekwalificeerd personeel. Werknemers staan hierdoor sterker in de loononderhandelingen en kunnen zonder veel risico hoppen naar een andere (beter betaalde) baan.
Een ander verschil is dat tijdens de jaren zeventig de arbeidsproductiviteit daalde. Vandaag de dag zien we juist een stijgende trend binnen de ontwikkeling van de arbeidsproductiviteit. De dalende productiviteit in de jaren zeventig werd ingegeven door de toetreding van de babyboomgeneratie tot de arbeidsmarkt. De babyboomers hadden destijds nog weinig werkervaring en een relatief laag inkomen.
Productiviteit is belangrijk
Een logische verklaring voor de stijgende arbeidsproductiviteit van vandaag is simpelweg omdat ondernemers hier de noodzaak van inzien. Als gekwalificeerd personeel moeilijk te vinden is, zal het beschikbare personeel meer moeten produceren. Bedrijven verhogen daarom hun investeringen in technologie als oplossingen voor krapte op de arbeidsmarkt.
Economische groeidata laten zien dat deze investeringen een extra boost kregen tijdens de lockdownperiode.
Een stijgende productiviteit is belangrijk omdat lonen kunnen hierdoor sterker kunnen stijgen dan de inflatie, zonder dat dit ten koste gaat van bedrijfsresultaten.
Gaan de jaren zeventig zich herhalen?
Hoewel de situatie van vandaag gelijkenissen kent met de jaren zeventig, zijn er ook belangrijke verschillen. Belangrijk hierin is de contraire trend van de arbeidsproductiviteit. Demografische en technologische ontwikkelingen spelen hierin een rol.
De demografische babyboomontwikkeling die in de jaren zeventig bijdroeg aan een lagere productiviteit, draagt vandaag bij aan krapte op de arbeidsmarkt (en daardoor aan de noodzaak om meer te investeren in een hogere arbeidsproductiviteit).
Investeringen in technologie ten opzichte van het Bruto Binnenlands Product (BBP) staan sinds de lockdownperiode op een all-time high. Hetzelfde geldt voor het aantal bedrijven dat zegt moeite te hebben met het vullen van vacatures. Dit biedt gelegenheid voor een verdere stijging van de arbeidsproductiviteit in de toekomst.
Hoewel stagflatie en volatiliteit de komende periode niet zijn uitgesloten, is er reden genoeg om de toekomst met optimisme tegemoet te zien.
Jaap Steur is sinds 2018 werkzaam bij Axento Vermogensbeheer. Hij is als portfoliomanager verantwoordelijk voor het dagelijks beheer van de klantportefeuilles van Care IS en Axento Vermogensbeheer.