Beleggen brengt risico’s met zich mee. Tegenover de kans dat je inleg meer waard wordt, bestaat de kans dat dit niet zo is of je je inleg deels of zelfs helemaal verliest. De mate van risico verschilt per belegging. In het algemeen geldt dat een belegging met een hoger verwacht rendement, ook hogere risico’s met zich mee brengt.
De bovenstaande paragraaf is een citaat van de website van de Autoriteit Financiële Markten (AFM) waarin (aspirant)beleggers op een beknopte wijze een aantal essentiële zaken over beleggen wordt uitgelegd.
Vermogensopbouw via het beleggen in aandelen, obligaties of andere effecten kan beleggers een hoger rendement opleveren dan op de veilige spaarrekening, maar spaarders die naar de beursvloer overstappen moeten daarbij ook het hogere risico accepteren.
Koersschommelingen
Dat risico wordt in deze context vaak gedefinieerd als het risico op koersschommelingen. Van bijvoorbeeld een belegging in een groot bedrijf actief in een laagcyclische sector met een sterke balans en dominante marktpositie dat wordt geleid door een kundig bestuur zou je mogen verwachten dat het koerspatroon minder grillig is dan van een jong, snelgroeiend bedrijf dat actief is in een sector die gevoeliger is voor de economische barometer waarbij de bedrijfsresultaten minder voorspelbaar zijn.
De soliditeit van het eerste bedrijf zorgt doorgaans voor minder sterke koersuitslagen dan bij het tweede bedrijf het geval zal zijn. De volatiliteit, vaak gemeten door middel van de standaarddeviatie van een reeks rendementen over een specifieke periode, geeft daarmee het risico van de belegging aan: hoe hoger de standaarddeviatie, hoe groter het risico en vice versa.
Tijd is essentieel
Hoewel koersschommelingen beleggers nerveus kunnen maken, kun je ook een kritische noot plaatsen in hoeverre de beweeglijkheid van de koersen überhaupt als risico moet worden gezien. De factor tijd is hierbij een cruciale.
Voor beleggen is het hanteren van een langetermijnhorizon essentieel, vaak meerdere decennia om bijvoorbeeld pensioenvermogen op te bouwen, een huis aan te schaffen of een grote investering te doen. Beleggers die de tijd aan hun zijde hebben, zullen niet zo snel hoeven te schrikken van turbulentie op de beurzen.
Extreme marktstress biedt kansen voor de lánge termijn
Zij hebben immers nog tijd genoeg om het papieren verlies goed te maken. Ze kunnen zelfs de mogelijkheid aangrijpen om op veel lagere niveaus een extra investering te doen. De historie laat zien dat periodes van extreme marktstress vaak de beste koopmogelijkheden opleverden voor de lange termijn. Het wordt wel een ander verhaal wanneer de tijdshorizon veel korter is. Dan is volatiliteit inderdaad een groot risico.
Er zijn echter nog meer kritiekpunten te plaatsen bij het hanteren van koersvolatiliteit als maatstaf voor risico. De standaarddeviatie van rendementen geeft namelijk maar een beperkt beeld van de risico’s waaraan beleggers worden blootgesteld. De volgende 5 risico’s zijn net zo belangrijk, zeker voor beleggers in beleggingsfondsen:
1. Portefeuilleconcentratie
Een breed gespreide portefeuille is doorgaans beter in staat de schokken op de beurs te absorberen dan een portefeuille die bijvoorbeeld belegt in slechts een tiental bedrijven.
De individuele posities in de geconcentreerde portefeuille zijn veel groter, waardoor de foutenmarge in de effectenselectie veel kleiner is. Een koersval van een van de posities kan immers een significante impact hebben op het rendement van de totale portefeuille.
Overigens kan een portefeuille die qua aantal namen weliswaar goed gespreid is, nog steeds concentratierisico hebben wanneer de topposities veel zwaarder wegen dan de posities die de staart van de portefeuille vormen. Sectorconcentraties, landenconcentraties en blootstellingen naar valuta’s zijn andere manieren waarop risico’s zich kunnen manifesteren binnen een portefeuille.
2. Liquiditeitsrisico
De verhandelbaarheid van effecten is een belangrijk aspect in de risicoanalyse van een beleggingsfonds. De beurshandel in effecten van kleinere ondernemingen gaat doorgaans op een lager handelsvolume dan voor de grote indexnamen.
Dat kan een fonds minder wendbaar maken wanneer het een positie in dit soort namen wil op- of afbouwen. Vanwege het lagere handelsvolume zal het langer duren om een order uit te voeren en kan de handelsactiviteit van de fondsbeheerder ook invloed hebben op de prijsvorming op de beurs.
3. Fondsomvang
Een risico dat aan de eerste twee risico’s is gelieerd, is het risico van een significant toenemend vermogen in een beleggingsfonds. Beleggers zijn geneigd om te investeren in beleggingsfondsen die in het verleden goed hebben gepresteerd. Dit track record trekt nieuw geld aan, waarmee het fondsvermogen toeneemt.
De uitdaging voor de fondsbeheerder is om dit grotere vermogen op dezelfde wijze te blijven beleggen als toen het fonds nog kleiner was. Wanneer een fondsbeheerder tegen de grenzen aanloopt die zijn originele portefeuille biedt, dan kan dit leiden tot problemen.
Een fonds kan bijvoorbeeld een grote aandeelhouder worden in een bedrijf waardoor het minder makkelijk een positie kan op- of afbouwen en liquiditeit dus een probleem wordt. Een groter fondsvermogen kan er ook voor zorgen dat het aantal posities in de portefeuille toeneemt, of dat het fonds in grotere, meer liquide namen gaat beleggen dan het historisch gezien heeft gedaan. Dan verandert dus de aard van een fonds en is de strategie niet meer hetzelfde als de succesvolle aanpak die achter het sterke trackrecord zat.
4. Een veranderende portefeuille
Dat kan het gevolg zijn van een toenemend fondsvermogen, zoals in het vorige punt ook naar voren is gekomen, maar ook van het gebrek aan overtuiging van een fondsbeheerder in de effectiviteit van zijn of haar beleggingsfilosofie. De afgelopen jaren hebben we bijvoorbeeld veel fondsen die beleggen in waardeaandelen zien opschuiven richting meer groei-georiënteerde bedrijven.
De vraag is echter of de fondsbeheerder dezelfde expertise in huis heeft om buiten zijn natuurlijke habitat succesvol te zijn. Dit veranderen van stijl en aanpak, ook wel style drift genoemd, als reactie op teleurstellende resultaten is hierom onwenselijk en kan ervoor zorgen dat het fonds niet meer de rol in de portefeuille kan spelen die het voorheen had.
5. Personele wijzigingen
Het vertrek van een fondsbeheerder of andere sleutelspelers in een beleggingsteam kan een groot risico vormen voor de beleggers in het fonds. Hoewel iedere situatie uniek is, blijven de mensen die het beheer van het fonds uitvoeren cruciaal in het succes van de strategie.
Een significante verandering in het beheerteam kan daarom een groot risico vormen voor de toekomstige prestaties van een fonds wanneer dit leidt tot een minder ervaren en kundig beheerteam.
Jeffrey Schumacher,
is fondsanalist en Manager Research team bij Morningstar Benelux.