Het vergeten beleggingscontinent

Burgeroorlogen, droogte, armoede, hulpprogramma’s, hongersnood en politieke conflicten. Dat zijn toch al snel de eerste gedachten die opkomen bij het continent Afrika. De volgepropte fragiele vluchtelingenbootjes die op de Middellandse Zee dobberen staan vandaag de dag symbool voor de armoede en de uitzichtloosheid die het continent in de greep houden. Wanneer Afrika in het nieuws is, dan heeft de boodschap vaak een negatieve lading.

Zeker, Afrikaanse landen herbergen ook vele culturele schatten, adembenemende natuur en prachtige vakantieoorden voor zowel zontoeristen als avontuurlijke reizigers, maar de verhalen die het nieuws halen, werpen vaak een donkere schaduw over wat wel het vergeten continent wordt genoemd. En dat is jammer, want Afrika heeft zoveel potentie en kan ook zeker interessant zijn voor (avontuurlijk ingestelde) beleggers.

Vergeten continent

Beleggers zijn tegenwoordig over de hele wereld actief. De globalisering heeft ook de mogelijkheden in de beleggingswereld vergroot, waardoor een belegger vanachter zijn PC net zo makkelijk aandelen Unilever koopt als een belang in China Mobile of in de Mexicaanse cementproducent Cemex.

Het Afrikaanse continent blijkt echter een minder populaire bestemming te zijn voor investeringen. Zuid-Afrikaanse ondernemingen zoals mediaconglomeraat Naspers of telecommunicatiebedrijf MTN Group komen we nog wel eens tegen in een wereldwijde portefeuille, maar daar blijft het vaak wel bij. Hiermee negeren beleggers een risicovol, maar tegelijkertijd kansrijk continent.

Diverse oorzaken

Dat beleggers Afrika links laten liggen kan verschillende oorzaken hebben. De beperkte investeringsmogelijkheden door gebrek aan liquiditeit, de hoge kosten die gepaard gaan met beleggen in Afrikaanse aandelen en de potentie voor hoge volatiliteit zijn factoren die beleggers afschrikken, naast de risico’s die er liggen op het gebied van politiek, valuta en centralebankenbeleid.

Daarnaast is het continent gebukt gegaan onder geweld door terreurorganisaties zoals Boko Haram of geteisterd door uitbraken van ziektes als Aids en Ebola. Revolutie en hervormingsdrang kunnen voor (heftige) spanningen zorgen, zoals zichtbaar was tijdens de Arabische Lente, maar ook spanningen tussen verschillende stammen kunnen resulteren in burgeroorlogen die de economische potentie van een land ondermijnen.

Aantrekkelijk Afrika

Twee voorname factoren die Afrika aantrekkelijk kunnen maken voor beleggers zijn de indrukwekkende demografische kenmerken en de sleutelpositie die het continent inneemt in de wereldwijde grondstoffensector. In de 54 landen die gezamenlijk het Afrikaanse continent vormen, leven momenteel meer dan 1,3 miljard mensen, oftewel 17% van de wereldbevolking. Daarmee is Afrika na Azië het continent met de meeste inwoners. Daarbij komt dat de gemiddelde leeftijd met ongeveer 20 jaar zeer jong is en met een groeipercentage van ongeveer 2,5% per jaar heeft Afrika ook nog de snelst groeiende bevolking ter wereld.

Daarmee verschillen de demografische kenmerken van het continent aanzienlijk met die van de rest in de wereld waar de bevolking vergrijst en in sommige gevallen naar verwachting zal krimpen. De vraag naar producten en diensten kan in Afrika dan ook sterk groeien wanneer demografische trends gekoppeld worden aan economische groei.

Het continent is daarnaast ook rijk aan grondstoffen, waarbij voor veel landen de export gedomineerd wordt door één of twee grondstoffen. Hun economie is hierdoor sterk afhankelijk is van de grillen van de grondstoffenmarkt.

Olie speelt in landen als Nigeria, Angola en Libië een cruciale rol, terwijl Zuid-Afrika een wereldspeler is in het delven van goud, platina en ijzererts. Ook de liefhebbers van chocolade zijn afhankelijk van Afrika, want 70% van de cacao van de wereld wordt geteeld in vier Afrikaanse landen, waarbij Ivoorkust en Ghana meer dan de helft van de wereldwijde productie voor hun rekening nemen.

Hoewel het Afrikaanse continent dus een prominente rol speelt als het gaat om het delven van grondstoffen of het verbouwen van gewassen, is Afrika nog steeds onontgonnen terrein voor beleggers.

Grillig Afrika

De talloze factoren die Afrika kleur geven maar ook van tijd tot tijd instabiel maken, zorgen er ook voor dat het voor beleggers een beproeving is om in het continent succesvol te zijn. Zo steeg de Lusaka Stock Exchange, de beursgraadmeter van Zambia, in 2021 met bijna 55% in euro’s - een outperformance van de MSCI World index van 24 procentpunten. Een waanzinnige prestatie, maar wel nadat Lusaka ten opzichte van de wereldindex in 2020 14,5% had moeten toegeven en in 2019 bijna 49 procentpunt underperformance had laten zien.

Ook als we kijken naar de MSCI South Africa index zien we grote verschillen in prestaties met de wereldmarkt. Hoewel Zuid-Afrika het meest ontwikkelde land is op het continent zien we ook hier sterke koersschommelingen, mede door de afhankelijkheid van mijnbouwers. Over de afgelopen vijf jaar gemeten bedroeg de volatiliteit van de index 22%, fors meer dan die van de MSCI World index die uitkwam op bijna 14%.

Voor wie het aandurft

De Morningstarcategorie Aandelen Afrika, de enige categorie die pure op Afrika gerichte fondsen omvat die in Europa worden gedistribueerd, telt slechts 38 fondsen, waarvan drie ETFs. Voor beleggers in Nederland zijn er slechts zes strategieën die hier zijn geregistreerd. De onderstaande tabel geeft een overzicht, voor wie het aandurft.

Name	ISIN	Total Ret 2021 €	Total Ret Annlzd 3 Yr (Mo-End) €	Std Dev 3 Yr (Mo-End) €	Fund Size €	Morningstar Rating Overall	KIID Ongoing Charge
Alquity Africa Fund	LU0457369972	15,98	3,34	15,47	6.853.780,85	***	2,84
Imara African Opportunities	VGG471891082	9,83	1,31	17,06	13.090.110,88	**	N/A
JPM Africa Equity Fund	LU0355585273	9,36	4,48	20,29	117.022.479,69	***	0,96
Old Mutual African Frontiers Fund	IE00B63RFN75	28,21	8,08	15,92	330.924.494,73	*****	0,96
Robeco Afrika Fonds N.V.	NL0010510822	29,42	7,38	18,45	25.404.239,00	****	1,14
TCM Africa High Dividend Eq	NL0006173007	20,65	2,61	21,19	10.771.984,00	****	2,76

Jeffrey Schumacher, is fondsanalist en Manager Research team bij Morningstar Benelux.