Voorlopig lijken de olie- en gasprijzen hoog te zullen blijven, ondanks de vrees voor een recessie in de VS en Europa.
Op het noordelijk halfrond komt het zomerseizoen op gang en de Chinese economie gaat zich herstellen van de strikte coronamaatregelen. Dan is het niet ondenkbaar dat de energieprijzen blijven stijgen. Zelfs als de renteverhogingen van de Federal Reserve de groei in de VS sterk afremmen, kan dat gebeuren.
Dat schrijft Kenneth Rogoff, hoogleraar aan de Harvard University, in een artikel op de website van Project Syndicate. Rogoff was van 2001 tot 2003 hoofdeconoom van het Internationaal Monetair Fonds.
Op langere termijn ziet het ernaar uit dat de energieprijzen blijven stijgen, tenzij de investeringen fors aantrekken. Maar dat laatste lijkt Rogoff onwaarschijnlijk, gezien het huidige beleid. Schokken in vraag en aanbod zullen de energiemarkt en de wereldeconomie hoogstwaarschijnlijk blijven beroeren. Beleidsmakers moeten over sterke zenuwen beschikken om deze te beheersen.
De achtbaan van de energieprijzen
De afgelopen tweeënhalf jaar traden forse schokken op in de olie- en gasprijzen op de wereldmarkt. Zowel aan de vraagzijde als aan de aanbodzijde en soms zelfs beide tegelijk.
De prijs van Brent-olie daalde van 68 dollar per vat eind 2019 tot 14 dollar per vat in april 2020 toen de coronapandemie de wereld in zijn greep kreeg. Twee jaar later, in maart 2022, steeg de prijs tot 133 dollar per vat na de inval van Rusland in Oekraïne. Nu daalt olie weer, door zorgen over een mogelijke recessie in de Verenigde Staten. Maar de prijs zou sterk kunnen stijgen als de Chinese economie weer opkrabbelt na de coronamaatregelen.
Wat gaat er nu gebeuren en hoe blijven beleidsmakers gefocust op duurzaamheid in het licht van deze marktturbulentie?
Een van de redenen dat de olie- en gasprijzen zo volatiel zijn, is dat de kortetermijnvraag naar energie veel sneller reageert op veranderingen in de groei dan op prijsveranderingen. De pandemie bracht de grootste verschuiving in de vraag teweeg sinds de Tweede Wereldoorlog. Vóór Corona bedroeg de mondiale vraag naar olie ongeveer 100 miljoen vaten per dag, maar tijdens de pandemie daalde de vraag tot 75 miljoen. Olieproducenten hielden dat niet bij, waardoor de olieprijs kortstondig zelfs negatief werd.
Energietransitie onder druk
De investeringen in nieuwe olie- en gasproductie waren al vóór de pandemie laag, deels als reactie op het beleid om het gebruik van fossiele brandstoffen te ontmoedigen. De Wereldbank financiert bijvoorbeeld de exploratie van fossiele brandstoffen niet meer. Ook regelgeving en ESG-beleid beperken de toegang van olie- en gasprojecten tot financiering.
Dat is geen probleem als beleidsmakers een haalbaar overgangsplan hebben uitgestippeld om de afhankelijkheid van fossiele brandstoffen te verminderen. Maar daar schort het aan, vooral in de VS en Azië.
Olie, kolen en aardgas zijn nog steeds goed voor 80% van het wereldwijde energieverbruik. Dat is ruwweg even veel als eind 2015, toen het klimaatakkoord van Parijs werd ondertekend. Beleidsmakers in Europa en de VS hebben lovenswaardige ambities om snel werk te maken van groene energie. Maar zij hadden geen antwoord op het V-vormige herstel van de vraag naar olie na de pandemie, laat staan op de verstoringen van het energieaanbod als gevolg van de sancties tegen Rusland.
President Biden probeerde onlangs nog de groei van de Amerikaanse productie van fossiele brandstoffen een halt toe te roepen. Nu roept de Amerikaanse regering olieproducerende landen op tot hogere productie.
Helaas is het niet per se bevorderlijk voor het milieu als de VS de eigen productie beperkt en dan maar die van andere landen opslokt. Europa had tenminste een semi-coherent plan, totdat de oorlog in Oekraïne duidelijk maakte hoe ver we hier nog verwijderd zijn van een overstap op schone energie.
Oplossing is een wereldwijde (hoge) CO2-prijs
Rogoff ziet een wereldwijde CO2-prijs (of eventueel een CO2-handelssysteem) als ideale oplossing. Maar Biden kiest momenteel de tegenovergestelde richting. Hij heeft het Congres opgeroepen om de federale benzinebelasting voor drie maanden op te schorten.
Het plan van de G7 om de Russische olieprijzen aan banden te leggen is een zinvolle sanctie, maar Rusland verkoopt zijn olie al aan India en China tegen een fikse korting, zodat het onwaarschijnlijk is dat dit een grote invloed zal hebben op de wereldprijs.
Wereldbank voor de energietransitie
Voor de energietransitie is een consequent en stabiel beleid van tientallen jaren nodig, om het risico van de benodigde kapitaalinvesteringen op de lange termijn te beperken. En zolang alternatieve energiebronnen fossiele brandstoffen niet substantieel kunnen vervangen, zullen kiezers afrekenen met politici die de energiekosten van de ene dag op de andere de hoogte in laten schieten.
De energietransitie moet plaatsvinden, maar zal niet pijnloos zijn. De beste manier om langetermijninvesteringen van producenten en consumenten in groene energie aan te moedigen is een betrouwbare hoge CO2-prijs.
Daarnaast pleit Rogoff voor de oprichting van een Wereldbank voor CO2 om ontwikkelingseconomieën te voorzien van financiering en technische bijstand, zodat ook zij de energietransitie aankunnen.
Lees ook: De schaduwkant van overwinningen van klimaatactivisten