Hoe staat het met OPEC versus schalieolie, na de verlenging van de olieproductiebeperkingen die begin dit jaar ingingen? De OPEC heeft indertijd aangegeven dat zij een aantal doelen wilden bereiken met de huidige productiebeperkingen.
Daarmee wilden zij een eind te maken aan een periode van overaanbod en de gestegen olievoorraden terugbrengen naar hun vijfjaarlijks gemiddelde. Ook hoopten zij een voorschot te kunnen nemen op hogere olieprijzen die er, naar hun inschatting, op de langere duur aankomen als gevolg van de lage investeringen van de afgelopen jaren.
In 2017 groeit onderaanbod olie
Begin dit jaar waren vraag en aanbod dicht bij een evenwicht. De verwachting is dat het onderaanbod gedurende de loop van het jaar geleidelijk zal toenemen. Dat is vooral te danken aan de toenemende vraag, die ook dit jaar weer met ongeveer 1,3 miljoen vaten per dag toeneemt.
Ook de hoge mate waarin men zich aan de productiemaatregelen houdt speelt een rol. Of, en in welke mate, het onderaanbod in de tweede helft van 2017 zich ook voortzet in 2018 is echter onduidelijk.
Klik op de grafiek voor een grote versie
De olievoorraden beginnen te dalen
De olievoorraden in de VS of OECD (de meest ontwikkelde landen), waarvoor betrouwbare schattingen beschikbaar zijn, beginnen nu geleidelijk te dalen. Die daling kwam overigens langzaam op gang.
Dat ligt er aan dat veel olieproducerende landen eind vorig jaar, vlak voor de ingang van het akkoord, de kraan nog even zo ver mogelijk opendraaiden. Daarnaast werden er eerst voorraden afgebouwd in de olieproducerende landen zelf begin dit jaar. Men hield zich wel aan de productieverlagingen maar die werden niet geheel vertaald in exportverlagingen.
Schattingen wanneer olievoorraden gedaald zijn tot hun vijf jaar gemiddelde lopen meestal uiteen van begin 2018 tot eind 2018, uitgaande van een handhaving van de beperkingen. Een aantal analisten denkt dat dit ook in 2018 nog niet gehaald wordt. Het duurt allemaal langer dan OPEC lief is. En ook langer dan zij verwacht hadden bij de ingang van het akkoord.
Klik op de grafiek voor een grote versie
De markten zijn er dan ook niet gerust op. Sinds april is er een dalende trend in de olieprijzen. Dat werd in gang gezet door hedgefondsen die op een gegeven moment hun long posities zijn gaan afbouwen. Maar het heeft wel degelijk fundamentele oorzaken.
Klik op de grafiek voor een grote versie
Meer schalieolie uit de VS dan verwacht
Uiteraard hadden OPEC en handelaren na het bereiken van het OPEC akkoord en de daarmee gepaard gaande prijsstijgingen, een toename in de productie van schalieolie in de VS verwacht. Dat is het probleem niet. Het probleem is dat deze stijging zoveel groter is dan OPEC en veel analisten hadden verwacht.
Aan het begin van dit jaar verwachtte de EIA een gemiddelde VS olieproductie van negen miljoen vaten per dag voor 2017 en van 9,3 miljoen vaten per dag in 2018. Halverwege het jaar zijn deze schattingen al bijgesteld naar respectievelijk 9,3 en tien miljoen vaten per dag.
Daarmee neemt de VS olieproductie dit jaar met ongeveer een miljoen vaten per dag toe. En neemt het een groot deel van de ruimte in beslag die ontstaat door de stijgende vraag en de beperkte groei (of zelfs daling) van het olieaanbod buiten OPEC en de VS.
Ander soort tegenstander
OPEC treft in VS schalieolie een ander soort tegenstander dan conventionele olie. Die laatste deed het in tijden van lage olieprijzen rustig aan met de investeringen tot de rendementen weer hoger waren. VS schalieolie en hun financiers nemen genoegen met lage rendementen.
Blijkbaar is er zoveel geld beschikbaar in de VS en de zucht naar een klein beetje rendement zo groot dat men vrolijk doorgaat met hier geld in te pompen. Blijft dit ook zo als de rente in de VS omhoog blijft gaan?
Klik op de grafiek voor een grote versie
Net als voor oorlogen geldt ook voor de OPEC productiebeperkingen dat het makkelijker is ze te beginnen dan ze te beëindigen. Het is best mogelijk dat OPEC in de loop van 2018 zijn doelen wat betreft de vraag-aanbod situatie en de olievoorraden bereikt. Maar wat dan? Wat is hun exit strategie?
Ze kunnen moeilijk doorgaan met hun productiebeperkingen tot in lengte van dagen. De markt is er bezorgd over dat, als de OPEC in 2018 de beperkingen begint te verminderen, de prijzen zullen dalen.
Voor 2017 is 55 dollar per vat te hoog gegrepen
Voor de korte termijn lijkt duidelijk dat OPEC niet alle drie doelen tegelijk kan bereiken. Geen overaanbod en voorraden terug naar het vijf jaarlijks gemiddelde is misschien haalbaar maar het valt niet te rijmen met een olieprijs van 55 dollar per vat. Daarvoor groeit VS schalieolie simpelweg te snel bij een dergelijke prijs.
Omgekeerd zagen we in 2016 dat prijzen onder de 40 dollar per vat leidden tot een dalende VS schalieolieproductie. Een gemiddelde prijs van 45-50 dollar voor de tweede helft van 2017 lijkt dan ook het waarschijnlijkst.
Tot welk niveau kan VS schalieolie op de lange duur door blijven groeien? Schattingen van VS schalieolie komen veelal uit op een uiteindelijk plateau van ongeveer tien miljoen vaten per dag in 2025 (ruwweg een verdubbeling van de huidige productie). Maar eigenlijk is dat niet duidelijk; het is onbekend terrein.
Een grotere kans op een low case scenario
Daarnaast is de kans op een low case scenario groter geworden. Wat als dit allemaal te lang gaat duren en OPEC zijn eensgezindheid verliest of als de steun van Rusland wegvalt?
En de kans op een high case scenario? Die mag dan klein zijn, die is niet nul. Er is niet veel reservecapaciteit en onverwachte ontwikkelingen liggen in het Midden-Oosten altijd op de loer.
OPEC is terecht gekomen in een uitputtingsslag die nog lang kan gaan duren. Daarbij is een realistische olieprijs vooralsnog die prijs die slechts tot een beperkte mate van groei in de VS schalieolieproductie leidt. Die lijkt op dit moment rond de 45 en 50 dollar per vat te liggen.