Geschiedkundigen zijn het terugkijkend wel eens dat de twintigste eeuw de eeuw van olie was. Olie heeft immers voor veel technologische doorbraken, economische groei en maatschappelijke veranderingen gezorgd.
Zonder olie was er simpelweg geen auto, geen vliegtuig en geen plastic. Olie is daarentegen ook de bron geweest van veel oorlogen en andersoortige politieke machtsspelletjes.
Het goede nieuws is dat het langzaamaan gedaan is met de macht van de zwarte smurrie. Dankzij de technologische sprongen in zonne- en windenergie en de toekomstige vervanging van de benzinemotor door een elektrische motor durf ik wel te stellen dat de eenentwintigste eeuw niet wederom de eeuw van de olie zal worden. Nee, we leven nu in de eeuw van de data.
Data en disruptie
Net als olie in de vorige eeuw is data nu al een bron van groei en disruptie. Data heeft al nieuwe producten, nieuwe markten en nieuwe hoogvliegers op de aandelenmarkt gecreëerd. Mede dankzij de slimme inzet van onze Facebookdata heeft Amerika nu Trump als president.
Dankzij onze e-commerce-data maakt Booking.com de vliegtickets het duurst op vrijdagavond, als we na een zware week snakken naar vakantie en het goedkoopst op zondagochtend, als we heerlijk uitgeslapen zijn. In ruil voor onze rijgedragsdata biedt de ANWB ons nu al een goedkopere autoverzekering aan, die uiteraard duurder wordt als we roekeloos blijken te rijden.
En dit is nog maar het begin, want naast ons consumenten worden binnenkort ook nog eens alle fabrieken, machines en apparaten aan het internet verbonden. Welkom op het industriële internet. Dat zal er volgens het World Economic Forum binnenkort voor zorgen dat bestaande fabrieken 20%-30% meer producten produceren en dan ook nog eens veel sneller dan voorheen.
Tevens zal iedere zelfrijdende auto veiliger en slimmer worden van ieder ongeluk dat er waar ook in de wereld plaatsvindt. En uiteraard worden mijn tandartsbezoeken binnenkort ingepland door mijn tandenborstel, want die weet immers het meest over de deplorabele staat van mijn gebit.
De nieuwe standaard
Als data de nieuwe olie is, wie is dan de Standard Oil van de data? Uiteraard komen de Amerikaanse giganten zoals Facebook, Google en Amazon hiervoor in aanmerking, maar vergeet ook Alibaba en Tencent in China niet.
Net als in het begin van het olietijdperk beginnen de publieke en de politieke opinie zich zeer steeds meer tegen deze nieuwe datamonopolisten te keren. Zo is Google recent voor maar liefst 2,7 miljard dollar door de Europese Unie beboet, omdat bij het zoeken naar aan te schaffen producten altijd eerst de aan Google gelieerde winkels naar boven komen.
Facebook ligt op dit moment onder een vergrootglas in de Verenigde Staten voor de datadiensten die ze geleverd zouden hebben aan de Russen en die mogelijk de Amerikaanse presidentsverkiezingen zouden hebben beïnvloed. Mede door het slimme datagebruik op zijn webshop heeft het eigen merk van Amazon in korte tijd de leidende positie in de Amerikaanse batterijenmarkt weten over te nemen van Duracell.
Naast data speelt hier ook de persoonlijke voorkeur van Alexa een rol. Deze digitale assistente van Amazon bestelt vreemd genoeg alleen eigen-merkbatterijen, als ze de opdracht krijgt om ze te vervangen.
Houston, we have a problem
In het olietijdperk heeft Standard Oil uiteindelijk ook het onderspit moeten delven. Deze oliegigant was in de negentiende eeuw opgericht door Rockefeller en wist door een combinatie van machtsmisbruik en behendige overnames in korte tijd zowel horizontaal als verticaal een monopolie op te bouwen in Amerikaanse oliebronnen, raffinaderijen, benzinestations en petrochemie.
In 1911 is Standard Oil door het Amerikaanse Hooggerechtshof uiteindelijk veroordeeld voor illegale monopolievorming en werd de onderneming als straf opgeknipt in 32 losse onderdelen. Vele hiervan bestaan vandaag de dag nog steeds, zoals Exxon, Chevron en BP. Sterker nog, een aantal zijn in de loop der jaren door overnames weer bij elkaar gekomen, zoals Exxon en Mobil en BP en Amoco.
Zijn de datamonopolies van vandaag ook gedoemd om hetzelfde lot als Standard Oil te ondergaan? Juridisch gezien is geen sprake van een klassiek monopolie, want data, anders dan olie, heeft niet echt een prijs en is oneindig te kopiëren en te verspreiden.
De echte prijs zit in het netwerkeffect van data. Immers, als je contact wilt leggen met je vrienden, die allemaal op Facebook zitten, ga je vanzelf ook naar Facebook toe. Qua netwerkeffect had ABBA gelijk met The winner takes it all.
Marktleiders
Het gevolg hiervan is wel dat de markt voor mobiele internetadvertenties in Amerika bijna geheel wordt verdeeld tussen de marktleider in zoekopdrachten Google en de marktleider in sociale media Facebook. Op wereldniveau hebben de vier Amerikaanse en Chinese internetgiganten bij elkaar 75% van de mobiele advertenties in handen.
Hoewel het dus niet waarschijnlijk is dat Facebook en Google zullen worden opgeknipt, verwacht ik wel dat deze technologiegiganten met meer regels aan banden zullen worden gelegd. Zo heeft de Duitse minister van Economische Zaken Sigmar Gabriel ons recent al gewaarschuwd dat we digitaal gehypnotiseerd worden door deze digitale heersers en dat dit aan banden moet worden gelegd.
Er wordt daarom in Duitsland onderzocht of Google te classificeren is als nutsbedrijf, met alle strenge regelgeving van dien. In Amerika is hetzelfde plan voorgesteld door de voormalige rechterhand van de president Steve Bannon. Tevens hebben senatoren Bernie Sanders en Elizabeth Warren een wetvoorstel van gelijke strekking aangekondigd voor Google, Facebook en ook Amazon.
Het lijkt er dus inderdaad op dat data de olie van de eenentwintigste eeuw aan het worden is en derhalve moeten de internetgiganten oppassen niet de Standard Oil van de eenentwintigste eeuw te worden.