Het is supersnel gegaan. Nog geen half jaar geleden bewogen Wall Street en Europa nog opwaarts in uptrends, maar inmiddels zijn de aandelenmarkten in bearmarket territory terecht gekomen.
De oorzaken kennen we: Brexit, tradewar, renteverhogingen, maar bovenal het onvoorspelbare gedrag van Trump.
De gevolgen voor de economie zijn wat lastiger in te schatten. Wordt het een groeivertraging, staat de economie stil of mondt dit uit in een wereldwijde recessie? De financiële markten geven aan dat de economie in elk geval over zijn hoogtepunt heen is en dat we rekening moeten houden met mindere tijden.
De Europese Centrale Bank (ECB) is al gealarmeerd. Met een slag om de arm waarschuwt de ECB voor een groeivertraging komend jaar. Vooruitkijkend verwacht de bank dat de economische activiteit in 2019 zal afnemen en daarna zal stabiliseren.
In het kielzog van alle problemen hebben financiële markten een onrustig jaar achter de rug. Vrijwel alle beleggingscategorieën hebben stevig ingeleverd.
De traditionele eindejaarsrally lijkt zich dit jaar in omgekeerde richting af te spelen: naar beneden. De AEX sluit 2018 nagenoeg op het laatste punt af.
Cash of Wopke Hoekstra
De vooruitzichten voor 2019 zijn, op basis van de vierjarige businesscycle, negatief. Deze economische barometer geeft op dit moment aan dat we waarschijnlijk in de laatste fase van de conjuncturele cyclus verkeren. Dat betekent dus zakelijke waarden mijden en tijdelijk met cash aan de zijlijn.
U mag ook bij de minister van financiën Wopke Hoekstra op de stoep parkeren, dus in staatsobligaties. Hieronder leg ik dat verder uit.
Voor een hoge weging in aandelen is het nu nog te vroeg. Technisch kijken alle aandelenbeurzen naar onderen. Maar contrair genoeg komen er voor langetermijn beleggers door de koersdalingen juist mooie koopkansen nabij.
Dit lijkt tegenstrijdig. Maar vanuit een langetermijn perspectief is het niet uitgesloten dat we binnen vier tot acht maanden, dus mogelijk al voor de zomer, een totaal nieuwe fase van de vierjarige businesscycle ingaan.
Dat betekent dat, waarschijnlijk over een paar maanden, aandelen weer koopwaardig worden, net als vastgoed en later in de businesscycle ook grondstoffen. Maar nu dus even niet.
Tussentijdse winstnemingen
Er is nog te veel een positieve consensus, vooral van beleggers en vermogensbeheerders die nog vol in aandelen zitten en dus nog van hun stukken af willen. Meestal wordt een bodem pas gezet als er enkel nog doemdenkers zijn, die beren op hun weg zien.
Voorlopig zijn oplevingen op de aandelenmarkten niet interessant. Er zullen zeker nog stevige tussentijdse winstnemingen optreden. Indien er nieuwe signalen zijn zal ik die direct via Twitter aan u doorgeven, via @RoyceTostrams.
Voorlopig houden we de voormalige steunzone 500-510 in de gaten. In een normaal pullback scenario zullen alle oplevingen rond dit niveau waarschijnlijk stranden.
Mocht de markt daar op afketsten, dan zou dit nieuwe verkoopdruk suggereren. Deze oude steun wordt dan de nieuwe weerstand.
Wellicht dat we in de komende weken dit herstel gaan zien. Maar de lange termijn conditie van de AEX blijft zwak, zolang de 500-510 weerstandszone niet gebroken wordt.
Waar staan we nu in de Vierjarige Businesscycle?
Technisch bezien geven de markten aan dat we conjunctureel al in het allerlaatste stadium van de vierjarige businesscycle bewegen. Dat is historisch bezien altijd een gegeven indien dalende aandelen-, dalende grondstoffen- en dalende vastgoedprijzen samenvallen.
Doorgaans komen deze bearmarkets alleen gelijktijdig voor indien de economie over zijn hoogtepunt heen is en er een mogelijk tijdelijke krimp aankomt. Zakelijke waarden (zoals aandelen, grondstoffen en vastgoed) gedijen alleen tijdens de economische groeifase.
Laatste fase van de vierjarige businesscycle
In Fase VI van de vierjarige businesscycle, dus nadat de economie over zijn top heen is, zou de categorie aandelen een lage weging in uw beleggingsportefeuille moeten krijgen.
Tijdens fase III ging het over grondstoffen, met name energie. In deel I en II heb ik aangegeven dat aandelen en vastgoed de wind in de rug hebben, terwijl obligaties dan sterk achterblijven.
Aan de hand van de vierjarige businesscycle stel ik vast dat de economie niet langer op volle toeren draait en mogelijk zelfs al een krimpscenario inprijst.
Zakelijke waarden, zoals aandelen en vastgoed, blijven in deze fase uit de gratie, maar komen in een nieuwe businesscycle vanzelf weer bovendrijven. Als de koersen maar ver genoeg zijn gedaald, komen er vanzelf weer koopniveaus.
Lees ook de visuele uitleg van de businesscycle helemaal onderaan dit blog.
Pendulum swing
De Nederlandse beurs maakte eigenlijk sinds begin 2017 pas op de plaats, grofweg tussen 500 en 576 punten. Technisch is het stijgende trendkanaal pas medio 2018 verlaten.
Nadat de AEX ook onder de 500-510 steunzone is gezakt, is het technische beeld serieus verzwakt. Een eerste vangnet ligt rond 436,28 punten (de bodem van 11 november 2016).
De volgende ligt rond 409,23 punten, waar de bodem van medio 2016 ligt. Maar veel belangijker is het koersdoel op basis van de pendulum swing.
Het koerspatroon van de afgelopen anderhalf jaar is ten eerste als een ‘hoofd&schouder’ topformatie te kwalificeren. Dit houdt in dat hiermee het einde van een bullmarkt wordt aangegeven.
Ten tweede kan een ‘hoofd&schouder’ topformatie gebruikt worden om het eerste neerwaartse koersdoel te berekenen. De afstand van de neklijn (500), tot aan het hoofd (577) bedraagt circa 77 punten.
Dit getal kan van het niveau van de uitbraak rond 500 punten afgetrokken worden, wat een koersdoel van 423 aangeeft. Dit niveau ligt grofweg tussen de twee andere echte steunpunten in, wat een vrij stevige indicatie geeft. 
Grondstoffen krullen neerwaarts
De Dow Jones-UBS Commodity Index, de wereldwijde grondstoffenindex, liet de afgelopen drie jaar bewegingen zien tussen de steun van 21,61 punten (de bodem van 23 juni 2017) en de weerstand van 25,55 (gevormd op 9 oktober 2015).
Maar nu lijkt de grondstoffenindex richting te kiezen, naar onderen. De verkoopdruk in grondstoffen neemt toe.
We adviseren de steun goed in de gaten te houden. Breekt het vangnet van 21,61 punten overtuigend, dan dient rekening te worden gehouden met lagere koersen.
De wereldwijde grondstoffenindex gaat over in een dalende fase, met 19,50 als volgende neerwaartse koersdoel.
Vastgoed
De MSCI World Real Estate Index laat een zwakke trend zien onder 210,66 punten (gevormd op 31 augustus). Zolang nog steeds lagere pieken worden gevormd, is de verkoopdruk in vastgoed aanwezig.
We adviseren de steun van 190,21 punten (de bodem van 3 februari 2017) goed in de gaten te houden.
Rente draait naar onderen
De tienjaars Nederlandse kapitaalmarktrente bewoog het afgelopen jaar binnen een grillig zijwaarts gericht koerspatroon tussen 0,38% (gevormd op 29 april 2016) en 0,80% (gevormd op 16 februari).
Nu de Nederlandse rente neerwaarts uit dit koerspatroon breekt, komt er neerwaarts potentieel vrij.
De uitbraak bepaalt dat de nieuwe richting neerwaarts is. De Nederlandse kapitaalmarktrente komt nu dus in een dalende fase terecht, wat staatsleningen weer interessant maakt.
Staatsleningen neigen weer omhoog
De Nederlandse elfjarige staatslening (NL 5,5% 2028) verbetert, nu de correctieve fase naar boven wordt gebroken.
Voor een verdere verbetering is het van belang dat de weerstand van 148,76 (de top van 20 juli) wordt gebroken. Daarna wordt 155,28 het volgende koersdoel.
Conclusie
Technisch bezien hebben aandelen de afslag naar onderen genomen. Op alle aandelenbeurzen zijn de downtrends intact. Dalende koerstoppen bevestigen het negatieve sentiment. Dit lijkt samen te vallen met dalende grondstofprijzen en zwakke vastgoedmarkten.
Op basis van de uitleg over de vierjarige businesscycle wil dat zeggen dat we aan het einde van een economische cyclus zitten.
Maar de Nederlandse kapitaalmarktrente gaat weer dalen, wat staatsleningen interessant maakt. Wie niet in staatsobligaties gelooft, kan ook uitwijken naar utility-aandelen. Die gedijen altijd goed tijden een periode van een zwakke rente.
Vierjarige Businesscycle (grafische weergave)
De onderstaande grafiek laat een geïdealiseerd voorbeeld zien van de economische groeicyclus. De sinuscurve (rode lijn) geeft het pad van economische groei en/of krimp weer.
De gestippelde horizontale lijn onderscheidt periodes van groei en van krimp (lees verder onder de grafiek).
Uitleg vierjarige businesscycle
Over een langdurige periode van meer dan 100 jaar kunnen we constateren dat de geschiedenis zich steeds herhaalt. We zien namelijk dat de economie tijdens een complete cyclus chronologisch altijd dezelfde volgorde in gebeurtenissen laat zien.
Het komt erop neer dat tijdens een periode van economische krimp staatleningen de beste rendementen laten zien.
Tijdens economische groei daarentegen zijn staatsleningen juist ongeschikt om in te beleggen. Het tegenoverstelde geldt voor de zakelijke waarden, zoals aandelen.
Zo heeft binnen een vierjarige businesscycle elke beleggingscategorie zijn eigen period of fame. Het verleggen van de aandacht van de ene beleggingscategorie naar de andere, op basis van de golfbeweging van deze cycle, is dan ook van groot belang voor het uiteindelijke beleggingsresultaat.
De businesscycle maakt het mogelijk om draaipunten te identificeren voor verschillende financiële en economische indicatoren, die op hun beurt maatgevend zijn voor de vraag waarin te beleggen: in obligaties, aandelen, vastgoed, grondstoffen of cash.
Zoals al eerder door mij is aangegeven behoort een langetermijnbelegger niet in aandelen en vastgoed te beleggen.