We moeten er geen doekjes om winden: de prestatie van goud is dit jaar, gezien de macro-economische en geopolitieke achtergrond, ronduit ontgoochelend.
Extreem negatief sentiment
Torenhoge inflatie, energieprijzen die de pan uit rijzen, een militair conflict dat dreigt te ontsporen en bijna vijftien jaar van extreem soepele monetaire en fiscale politiek. Wat is er nog meer nodig voor een uitbraak van de goudprijs? Vrijwel alles dat volgens de gold bulls nodig was om een explosie van de goudprijs te veroorzaken, is effectief werkelijkheid geworden. Alleen steeg de goudprijs niet; integendeel.
Het sentiment ten aanzien van goud (en andere edelmetalen) bij investeerders is extreem negatief. Op de termijnmarkten hebben de hedge funds nu een netto shortpositie op goud en dat is erg uitzonderlijk.
Een andere indicatie dat steeds meer beleggers de handdoek in de ring gooien, is de vaststelling dat september de vijfde opeenvolgende maand wordt met een netto uitstroom van investeringsgeld uit goud-ETF’s.
Abrupte koerswijziging
Goud krijgt met name tegenwind van de hoge inflatie. Deze zorgt voor oplopende rentes, en een dollar die in meer dan twintig jaar niet meer zo hoog stond.
Waar komt dit ineens vandaan? Het antwoord ligt bij de abrupte koerswijziging van de centrale banken en dan met name de Federal Reserve. Die hield lang vol dat de inflatie een tijdelijk fenomeen was. Daarom was de consensus dat de renteverhogingen beperkt in omvang en tijd zouden zijn. De Federal Reserve deed namelijk in 2018 al een poging om de monetaire politiek te normaliseren met een reeks renteverhogingen.
Toen de aandelenindices met 20% daalden, werd die normalisering teruggedraaid. Daarna was de coronapandemie het gedroomde excuus om weer een soepele monetaire politiek te voeren.
Toen kwam er oorlog en naarmate de prijzen verder aantrokken, moesten de centrale bankiers het geweer van schouder veranderen en werd inflatiebestrijding ineens een prioriteit.
De beleidsrente steeg in nauwelijks zes maanden van 0 - 0,25% naar 3 à 3,25% en zal na de twee resterende monetaire vergaderingen van november en december op 4,25 tot 4,5% uitkomen.
De tweejaarsrente staat met 4,3% nu op het hoogste niveau sinds 2007 en de tienjaarsrente (3,9%) stond sinds 2011 niet meer zo hoog. Andere centrale banken lopen nog verder achter de rentecurve aan, waardoor de dollar flink duurder werd.
Vergeleken met zilver doet goud het niet zo slecht
Toch moet de prestatie van goud ook in het juiste perspectief worden gezien. Het gele metaal noteert op het moment van schrijven sinds de start van 2022 met een negatief rendement van 11% in dollar, maar staat wel +5% in euro, +12% in Japanse yen en zelfs +13% in Brits pond.
Ik herinner er nog even aan dat goud in maart in verschillende valuta, waaronder de euro, op een all-time high stond. Tegelijk verloor de Nasdaq sinds het jaarbegin ongeveer 30% terwijl ook de S&P500, de EuroStoxx 50 en de AEX meer dan 20% moesten inleveren.
In vergelijking met aandelenindexen en andere grondstoffen, zoals bijvoorbeeld zilver, doet goud het in verhouding dus nog niet zo slecht.
Geen tegenpartijrisico
Ik heb nog een andere verklaring waarom klassieke wetmatigheden niet langer opgaan: de financialisering of derivatisering van goud. Goud is bij uitstek geschikt om elk tegenpartijrisico te vermijden. Goud kan nooit bankroet gaan, maar het bedrijf waarvan u aandelen heeft kan dit wel, terwijl ook de uitgever van obligaties zijn verplichtingen niet kan nakomen.
Bij cash moet u vertrouwen in de bekwaamheid van centrale bankiers om de koopkracht ervan te behouden en dat valt nog wel eens tegen. Inflatie holt de koopkracht uit en alle stimuli hebben voor een explosie van de globale schuld gezorgd.
Lage natuurlijke inflatie
De goudvoorraad neemt jaarlijks met ongeveer 1,5% toe door mijnbouw, maar bijdrukken gaat niet. Goud is daarom, afgezien van crypto’s (maar dat is weer een heel ander verhaal), de enige beleggingscategorie waarmee je als investeerder helemaal buiten het financiële systeem kan schuilen uit bezorgdheid over het voortbestaan van het monetaire en financiële systeem in zijn huidige vorm.
Die bezorgdheid is niet onterecht want het aantal tail risks neemt steeds verder toe. Dit zijn risico’s die het monetaire systeem kunnen bedreigen en elk afzonderlijk erg onwaarschijnlijk zijn. Maar naarmate er meer van zulke risico’s zijn, neemt ook de kans op een crisis toe.
Papier is geen fysiek
De voornoemde kwaliteiten van goud gaat enkel op voor fysieke variant, maar slechts een kleine minderheid van de beleggers koopt fysiek goud. Een positie nemen in goud staat voor de meeste beleggers gelijk aan het kopen van een tracker of een hefboomproduct met goud-termijncontracten (futures) als onderliggende waarde.
Dit heet veel laagdrempeliger en praktischer te zijn dan fysiek goud. Maar een nadeel ervan is dat kwaliteiten als een gebrek aan tegenpartijrisico en de mogelijkheid zich buiten het financiële systeem te plaatsen niet langer van toepassing zijn.
Papiergoud is een financieel instrument dat de evolutie van de goudprijs op de termijnmarkten schaduwt. Je staat ermee dus middenin het financiële systeem en niet erbuiten, en er is ook steeds een kredietrisico.
Wat systeemrisico en tegenpartijrisico betreft staat papiergoud even ver van fysiek goud als om het even welk ander financieel product. Bij margin calls, waarbij liquiditeit moet worden gecreëerd om verlieslatende posities af te dekken, gaat papiergoud met de rest mee onderuit.
Slachtoffer
Het grote drama voor fysieke goudkopers is wel de prijs op de termijnmarkten, die de fysieke prijs voor het grootste deel bepaalt. De financialisering of derivatisering van goud straalt negatief af het op metaal zelf. Fysiek goud is dus in zekere zin het slachtoffer van papiergoud.
Cijfers van de World Gold Council laten zien dat de vraag naar fysiek goud in de vorm van juwelen, beleggingsmunten en goudstaven in de lift zit. In China, de grootste afnemer van goud, noteren beleggingsmunten en staven nu met een behoorlijke premie ten opzichte van de prijs op de spotmarkt.
Ook de centrale banken zijn al jarenlang netto koper van fysiek goud. Wie het onderscheid niet snapt, of denkt dat er geen is, kan zich misschien eens afvragen waarom die centrale banken fysiek kopen en geen papiergoud. Wanneer er enkel een fysieke goudmarkt zou zijn en geen papieren, dan stond de prijs van het gele metaal ongetwijfeld een stuk hoger. Hetzelfde geldt trouwens ook voor zilver.
Mijnbedrijven
De gouddelvers kregen twee keer slaag. Enerzijds daalt de prijs van hun eindproduct en anderzijds schieten de uitgaven voor personeel, apparatuur, energie en andere grondstoffen voor de mijnbouw fors de hoogte in.
Een meerderheid van de gouddelvers heeft de jaarprognoses voor de totale productiekosten al minstens één keer opwaarts moeten bijstellen. In combinatie met een lagere goudprijs zet dit druk op de marges.
Projectontwikkelaars en exploratiebedrijven die nog niet over een producerende mijn beschikken, krijgen het nog harder te verduren. Deze bedrijven moeten zich periodiek (her)financieren in afwachting van productie. Dit wordt steeds lastiger en gebeurt vaak tegen ongunstige financiële voorwaarden, wat de aandelenkoersen verder onder druk zet.
De koersevolutie in de goudmijnsector is het afgelopen halfjaar dan ook rampzalig. De toonaangevende Van Eck Global Gold Miners index (GDX) is sinds april gehalveerd en staat nu op het niveau van april 2020, het hoogtepunt van de coronapaniek op de beurzen.
Toen kostte een troy ounce goud $1.450, ofwel meer dan $200 minder dan nu. Bovendien zijn de meeste mijngroepen er nu financieel beter aan toe dan 2,5 jaar geleden, door de afbouw van hun schuldpositie.
Kansrijk
Meer nog dan goud zelf zie ik daarom op dit moment met name bij de gouddelvers mooie kansen. De mijnaandelen noteren niet alleen tegen lage koersen, maar zijn ook goedkoop ten opzichte van goud zelf.
De verhouding tussen de NYSE Arco Gold Bugs index (HUI) van goudmijnen en de goudprijs is nu zelfs lager dan in maart 2020 en staat op het niveau van eind 2015. Toen zetten de mijnaandelen een dieptepunt neer, dat werd gevolgd door een erg sterke eerste helft van 2016.
Een andere indicator is het extreem negatieve sentiment ten aanzien van mijnbouwaandelen. Dit wordt geïllustreerd door de extreem lage stand van de Gold Miners Bullish Percent-index (BPGDM).
ETF's of individuele aandelen?
Wie wil spreiden met een beperkte inleg, kiest het best voor een tracker die GDX of een andere goudmijnindex volgt. Die is met name samengesteld uit aandelen van grote mijngroepen en royaltybedrijven.
Beleggers die wat meer risico willen nemen, kunnen kiezen voor de Van Eck Global Junior Gold Miners index ETF (GDXJ) die ook bedrijven bevat met een nog niet producerend goudproject of die enkel in exploratie actief zijn.
Het nadeel van indexbeleggen is wel dat je de bedrijven waarin je investeert niet zelf kan selecteren en ook het relatieve gewicht niet zelf kan bepalen.
Daarom geef ik er de voorkeur aan om zelf een mandje met goudmijnaandelen samen te stellen. Voorwaarde is dan wel dat je als belegger de tijd, de kennis en de overtuiging moet hebben om de sector van nabij te blijven volgen.
Een alternatief is om u te laten bijstaan door iemand met kennis van zaken. Het potentiële rendement maakt dit meer dan de moeite waard.