Een goede kennis van mij in de financiële wereld is afgestudeerd in de mechanica. Een dergelijke achtergrond lijkt vreemd, maar in de huidige crisis is het nuttig de basisprincipes van de bewegingsleer te beheersen. Zeker nu de ECB bijna dagelijks in het nieuws is met steunoperaties aan het bankwezen waarmee honderden miljarden euro’s gemoeid zijn.
Waar haalt de bank het geld vandaan? Krijgen we niet te maken met een hoge inflatie door het volpompen van het geldsysteem? En vooral, wat is het beoogde resultaat van de miljardenoperaties?
Feitelijk is het monetaire systeem een open constructie waarbij banken in staat zijn geld te creëren. Als er veel vraag is naar krediet, is er sprake van een grote economische activiteit. Dat kan leiden tot schaarste en daarmee inflatie. De centrale bank is in die situatie in staat om cash uit het bankensysteem te halen om zo de kredietverlening te beperken.
ECB in stimulerende modus
Het afknijpen van de banken betekent niet dat deflatie zijn intrede doet, maar leidt tot het beteugelen van het inflatiegevaar. Andersom werkt het ook. Als banken om welke reden dan ook nauwelijks geld uitlenen, betekent dat een inactieve economie. Er is een serieuze dreiging dat de prijzen gaan dalen door een gebrek aan vraag.
De centrale bank kan dan middelen ter beschikking stellen aan het bankwezen om te bewerkstelligen dat er weer geld wordt uitgeleend. Een dergelijk beleid betekent niet dat inflatie om de hoek staat, maar juist dat deflatie wordt tegengegaan.
Het is duidelijk dat de ECB in de stimulerende modus zit. En hoe! Afgelopen woensdag kregen de banken maar liefst 489 miljard aan middelen beschikbaar. Dat lijkt meer dan het is. De ECB leent veel geld uit dat eerder door datzelfde bankwezen bij de bank is gestald.
Lang vol te houden
Stel, u betaalt uw fitness-abonnement en maakt giraal 100 euro over van uw bank A naar bank B. Bank B heeft nu een overschot, bank A een tekort van 100 euro. Onder normale omstandigheden leent bank B deze 100 euro uit aan bank B. Alles is dan prima in evenwicht.
Er is echter een probleem. Bank B vertrouwt bank A niet, en stalt de 100 euro bij de ECB. De ECB doet niets anders dan zelf de 100 euro aan tekortbank A uit te lenen. Het systeem is weer in evenwicht. Deze situatie is heel lang vol te houden, zolang er geen grote faillissementen plaatsvinden van banken (of landen!).
De ECB doet echter nog meer. Door extra liquiditeit in het systeem te brengen, is er lucht voor de banken hun eigen aflopende leningen te herfinancieren. Dat is eigenlijk niet veel anders dan het bank A en bank B verhaal. Maar de ECB hoopt mogelijk op meer.
Lenen tegen 1%, uitlenen tegen 5%
Doordat banken nu over een grote liquiditeit beschikken gaan zij mogelijk Europese (kortlopende) staatsobligaties opkopen. Dat is gemakkelijk verdiend, lenen tegen 1% of een beetje meer en uitlenen tegen een procent of 5. Je zou als bank gek zijn om dat niet te doen.
Toch is het de vraag of dit effect bereikt wordt. Want hoe kunnen we van de banken vragen nog een cent in zuidelijke staatsschuld te stoppen, als de EU zelf niet bereid is deze schuld te garanderen. De EU geeft daarmee het signaal af dat ze de belastingbetaler niet met het risico wil opzadelen. Dus moet het bankwezen dat maar doen.
We weten echter wie er voor opdraait als het misgaat met datzelfde bankwezen. Kortom we blijven in cirkels draaien zonder dat het echte probleem op korte termijn wordt opgelost. Of zou er toch sprake zijn van een slimme ECB-actie die de Eurozone langs de rand van de afgrond in veilig water brengt?
Impliciete garantie
De banken hebben 489 miljard liquiditeit beschikbaar voor een driejarige periode. Als de ECB nu impliciet het bankwezen garandeert, mogelijk met medeweten van de politiek, dat de komende drie jaar geen EU lidstaat failliet gaat. Dan kunnen de banken wél risicoloos de kortlopende probleemstaatsobligaties in positie nemen. En dat heeft enorme voordelen:
- Zonder politieke vertragende interventie wordt impliciet voor de komende jaren de EU-staatsschuld gegarandeerd.
- De banken verdienen risicoloos een enorme marge waardoor de kapitaalpositie van de banken wordt verbeterd.
- Deze hoge marge wordt betaald door de probleemlanden zelf (via de hoge rente). Dat is politiek goed te verkopen.
- Mogelijk dat ook de ECB zelf zijn eerder opgekochte obligaties met winst kan doorplaatsen naar de banken. Kassa voor de ECB.
- De zuidelijke lidstaten hebben drie jaar de tijd de begrotingen op orde te krijgen.
Als deze tactiek werkt zijn de fundamentele problemen nog niet opgelost en zitten we feitelijk nog in een doormodderscenario. Maar er is zo op langere termijn uitzicht op een oplossing. De markt zou hiermee kunnen leven, waarmee de rust op de financiële markten enigszins terugkeert.
Ik zie ze bij de ECB al denken: zijn wij nou zo slim, of…
Marcel Tak is zelfstandig beleggingsadviseur en oprichter/beheerder van het Bufferfund. De informatie in deze column is niet bedoeld als professioneel beleggingsadvies of als aanbeveling tot het doen van bepaalde beleggingen.