Na twee jaar marktaandeel verdedigd te hebben in plaats van prijs is de OPEC eind vorig jaar van koers veranderd. De leden spraken een vermindering van de productie af met zo'n 1,2 miljoen barrel per dag (mb/d).
Een aantal niet-OPEC-leden, waaronder Rusland, beloofde een additionele reductie van zo'n 0,6 mb/d.
Sinds de overeenkomst kost Brent rond de 55 dollar per vat; zo'n 20% meer dan de gemiddelde prijs in de laatste zes maanden voor de overeenkomst. Het lijkt een gamechanger te zijn voor de olieprijs.
Waarom geen OPEC-overeenkomst in 2014?
Als een vermindering van de productie met een paar procent zo'n grote invloed heeft op de prijs laat de vraag zich stellen waarom OPEC niet al in 2014 de productie verminderde.
Laten we ons dus eens voorstellen wat er gebeurd was als OPEC (of eigenlijk: Saudi-Arabië) in 2014 wel productieverlagingen had doorgevoerd; genoeg om de olieprijs in 2015 en 2016 boven de 100 dollar per vat te houden. In dat geval:
- Was in 2015 en 2016 de schalieolieproductie in de Verenigde Staten blijven stijgen met een vergelijkbaar tempo als in de jaren daarvoor, resulterend in een totale toename van de productie met zo'n 2 mb/d.
- Had in die twee jaar de afname van de productie uit bestaande, conventionele niet-OPEC velden slechts zo'n 3 mb/d bedragen (zonder enige investering neemt de productie van een bestaand conventioneel olieveld met gemiddeld 9% per jaar af; in de hoge olieprijswereld van 2010-2014 zorgden hoge investeringen ervoor dat die afname beperkt bleef tot zo'n 3%).
- Hadden nieuwe, conventionele niet-OPEC velden in totaal zo'n 6 mb/d aan productie toegevoegd.
Nieuw evenwicht
De grote verwachte toename van niet-OPEC-productie bij een voortzetting van de hoge olieprijzen in 2015 en 2016 (met ongeveer 5 mb/d) geeft aan dat een vermindering van de productie in 2014 voor OPEC geen aantrekkelijke optie was. Het zou vechten tegen de bierkaai zijn geweest.
Voor Saudi-Arabië zou het een herhaling zijn geweest van de periode 1981-1986 toen zij wel langdurig probeerden de prijs te verdedigen. Dat resulteerde toen in een teruggang van hun productie van 10 tot minder dan 3 mb/d voordat ze in 1986 de handdoek in de ring wierpen.
Dat werd toen gevolgd door een lange periode van lage olieprijzen om vraag en aanbod weer in evenwicht te brengen.
Waarom nu wel een OPEC-overeenkomst?
Laten we vervolgens bezien wat er in werkelijkheid gebeurde met de niet-OPEC-productie in de lageolieprijswereld van 2015 en 2016:
- De schalieolieproductie in de Verenigde Staten nam af, met bijna 1 mb/d op het dieptepunt dat intussen bereikt is.
- De totale afname van de productie uit bestaande, conventionele niet-OPEC velden bedroeg zo'n 6 mb/d.
- En de productie uit nieuwe conventionele niet-OPEC velden? Die nam ook hier met ongeveer 6 mb/d toe. In tegenstelling tot schalieolieproductie en projecten voor bestaande velden betreft het hier uitsluitend projecten met een lange tijdsduur tussen de start van het project en het begin van productie (van twee tot mogelijk wel tien jaar).
Dicht bij elkaar
Twee jaar marktaandeel verdedigen door OPEC heeft geleid tot een niet-OPEC-olieaanbod dat 6 mb/d lager is dan wat het geweest was na twee jaar prijsverdedigen. Het heeft vraag en aanbod dicht bij elkaar gebracht.
En nu werd een vermindering van de OPEC-productie een realistische optie om hogere olieprijzen zes tot twaalf maanden naar voren te brengen.
Dat het vervolgens ook daadwerkelijk gebeurde komt op het conto van Mohammed bin Salman (Saudi-Arabië's plaatsvervangend kroonprins die achter de schermen vooralsnog de dienst uitmaakt) en Vladimir Putin.
Hun grip op de macht is steviger als zij, na twee jaar van bezuinigingen, de pijn voor de bevolking van hun land beperkt houden. Ruslands bijdrage was voor Saudi-Arabië een absolute voorwaarde.
Boven de 100 dollar
Daarbij komt dat het zoeken naar nieuwe olievelden en het goedkeuren van het ontwikkelen van nieuwe velden nu al twee jaar op een laag pitje staat. Er zijn voor vele honderden miljarden dollars aan projecten gecanceld. Vondsten van nieuwe olievelden staan op het laagste niveau sinds zestig jaar.
Het zal het niet-OPEC-aanbod nog jaren verminderen. Productie uit nieuwe conventionele niet-OPEC-velden bedroeg in 2016 nog ongeveer 3 mb/d. In 2017 zal dat verminderen tot naar schatting 1,8 mb/d. Tot 2020 zal het verder verminderen tot mogelijk slechts 1 mb/d.
Met hoeveel precies hangt af van hoe snel het goedkeuren van nieuwe projecten nu weer op gang komt. Als dat te lang gaat duren dient een volgende periode van olieprijzen boven de 100 dollar per vat zich weer aan.
Werkelijke gamechanger
Twee jaar van lage olieprijzen hebben vraag en aanbod dicht bij een evenwicht gebracht. Het heeft de verwachte productie uit nieuwe velden voor de komende jaren substantieel verminderd. Dat, en niet het vermogen van OPEC om nu een overeenkomst te bereiken, is de werkelijke gamechanger voor de olieprijs.
OPEC heeft marktaandeel gewonnen en, nog belangrijker, is het vooruitzicht van hogere prijzen in de komende jaren. Amerikaanse schalieolieproductie heeft deze moeilijke periode overleefd en is er uit gekomen met relatief lage kosten. Beide hebben een hoge prijs betaald.
Maar het is het hogekostensegment van andere oliegebieden, zoals oliezanden in Canada en deepwater in West Afrika, dat de echte verliezer is in deze slag.
Jilles van den Beukel is geofysicus. De informatie in deze column is niet bedoeld als professioneel beleggingsadvies of als aanbeveling tot het doen van bepaalde beleggingen.
Volg Van den Beukel ook via Twitter: @JillesAppelscha