In de jaren negentig was ik marketmaker op de optiebeurs. Bij de aanvang van dit millennium was ik dat nog steeds maar dat betrof de financiële markten. Ik handelde immers in aandelenopties, futures, valuta en renteproducten.
Al deze producten kunnen giraal worden getransfereerd, maar grondstoffen kenmerken zich door het feit dat fysiek transport noodzakelijk is. Dit zorgt ook voor significante verschillen voor deze handel.
Zo is er in de commoditymarkten over het algemeen sprake van een relatief hoge prijsvolatiliteit, een relatief hoge frequentie van extreme voorvallen (events), extreem complexe derivaten, sterke seizoensinvloeden en een fysieke vorm van transport in plaats van digitaal, of giraal.
Verschillende typen handelaren
Maar de handel in natuurlijke hulpbronnen wijkt op nog een punt af van het verrichten van transacties in de financiële markten. In de commoditymarkten zijn bij één en hetzelfde bedrijf doorgaans verschillende typen handelaren actief.
Grofweg zijn er drie categorieën dealmakers te onderscheiden:
- traders
- originators
- dispatchers
Trading
De traders zijn eigenlijk handelaren zoals de meeste van u die (her)kennen. Deze meest gangbare groep kan worden opgedeeld in twee kampen: proprietary traders en asset & portfolio traders.
De proptraders zijn niets anders dan speculanten. Hen wordt - even makkelijk geduid - een zak geld en een mandaat verstrekt, en de opdracht is de zak met geld omvangrijker te maken. Eigenlijk is de propdesk dan ook een in-house hedgefund.
De asset & portfolio traders daarentegen zijn verantwoordelijk voor het hedgen van de portefeuille van fysieke marktspelers. De portefeuille omvat de klantportfolio én de fysieke bezittingen, waaronder mijnen, raffinaderijen, pijpleidingen en opslagruimte.
Aan beide zakelijke belangen kleven prijsrisico’s die in banen worden geleid door handelaren. Daartoe gebruiken zij met name termijncontracten (forwards en futures).
Deze instrumenten worden onder meer gebruikt om de klantportefeuille te managen voor wat betreft de marktrisico’s, de volumeonzekerheid en de - vervolgens - daar weer bijbehorende prijsrisico’s.
Dispatch
Dispatchers zijn verantwoordelijk voor het balanceren van de fysieke portefeuille, op ultrakorte termijn. Zij hebben veelal een technische opleiding achter de rug. Immers, deze groep mensen moet besluiten om al-dan-niet gebruik te maken van bepaalde bezittingen.
De eigenaar van productiefaciliteiten (kolenmijn, ja-knikker, olieraffinaderij of elektriciteitscentrale), opslagruimtes (olietank of gasopslag) of transportmiddelen (transmissiekabel, gaspijpleiding, olietanker) moet immers doorlopend besluiten om de capaciteit in te zetten, of een pas op de plaats te maken.
Shakespeare zou wellicht hebben gesteld: “to dispatch, or not to dispatch.”
Make of buy?
Als het desbetreffende middel wordt benut, dan moeten ze ook nog besluiten op welk niveau: volledig, of ten dele. In dat laatste geval rijst de vraag: hoeveel precies? En dat is nu exact hetgeen waarmee dispatchers zich bezighouden: het inzetten of benutten van de mogelijkheden.
Zij moeten daarbij het volgende in acht nemen: hebben we het echt nodig, of is het slechts wenselijk? En daaraan gekoppeld: wat is financieel het meest aantrekkelijk? Het zelf te produceren, uit opslag te halen, of te vervoeren, dan wel het te kopen van een ander?
Als de ander het goedkoper kan produceren of ter plaatse kan brengen, dan is dat te prefereren boven zelf knutselen. Dit betreft make-or-buy-decisions.
Kortom, dispatchers doen ook transacties, en dat doet hen tot de categorie handelaren behoren. Zij kopen en verkopen, naast hun technische handelingen inzake het fysiek opereren van de middelen die hen ter beschikking staan.
Dispatchers verrichten ook transacties voor het balanceren van hun portefeuille. Immers, het bedrijf heeft zich verplicht om bepaalde hoeveelheden olie, gas of elektriciteit in het netwerk te stoppen, eruit te halen of er doorheen te douwen.
Zij moet daaraan dan ook gevolg geven, anders raakt het systeem in onbalans. Onbalans in het elektriciteitsnetwerk kan zelfs leiden tot een black out en dat moet natuurlijk te allen tijde voorkomen worden. De netwerkoperator zal de boel dan ook nauwlettend in de gaten houden, anders wordt het een rommeltje.
Kortom, de beloften moeten worden ingelost, op straffe van geldboetes of anders (financiële) consequenties. Dat betekent dat dispatchers commodities, zoals elektriciteit of gas, moeten verhandelen om hun portefeuille in balans te houden (of krijgen).
Dat balanceren vereist uiteraard doorlopend aandacht. Daarom werken dispatchers in ploegendiensten. Vanwege deze 24-uursdienst, in combinatie met hun handelsactiviteiten, worden zij ook wel shift traders genoemd.
Origination
Originators vormen een aparte categorie van dealmakers. Mensen uit deze groep professionals sluiten doorgaans niet dagelijks tal van transacties, maar eerder één transactie per tal van dagen, weken of zelfs maanden.
Immers, originators contracteren grote hoeveelheden (bijvoorbeeld brandstof voor het productiepark) en capaciteit (productiecapaciteit, opslagcapaciteit en transportcapaciteit). Dit soort overeenkomsten gaan ze doorgaans aan voor een lange periode, veelal voor jaren.
Vanwege de aard van de bedrijfsvoering en de significante omvang van deze overeenkomsten en de specifieke afspraken, is hier meestal sprake van gestructureerde contracten. Zo zijn originators experts in het opnemen van allerhande vormen van flexibiliteit in de overeenkomsten en het beprijzen ervan.
Met andere woorden, het betreft contracten met zeer specifieke aspecten en soms zelfs eigenaardige kenmerken (structured products). Ook energieverbruikers (lees: de klanten van energiebedrijven) hebben specifieke wensen en (of) eisen. Dit geldt voor zowel bedrijven als ook huishoudens.
Het afnamepatroon is doorgaans niet constant; niet gedurende het jaar, noch over de dag als geheel. Een niet-constante afname over diverse perioden zorgt voor zogenoemde profielen: curves en shapes. Variatie van behoefte zorgt voor de wens tot variatie van afname.
De contractspecificaties van de leveringsovereenkomst moeten dit echter wel toestaan. Dergelijke volumeflexibiliteit moet dus wel in het leveringscontract worden versleuteld. En hoe meer mogelijkheden tot variatie, hoe duurder de levering wordt.
Immers, flexibiliteit vereist betaling van een opslag of premie. In die zin betreft het eigenlijk opties die in het contract zijn versleuteld (optionaliteit). En zo ben ik weer terug bij opties, waar dit relaas mee begon.
Jerry de Leeuw is CEO van Entrima. Dit artikel behelst geen beleggingsadvies. De auteur heeft geen positie in genoemd(e) product(en), noch zal hij daarin op korte termijn positie nemen.