In oktober mogen de Italianen naar de stembus. Niet om zoals in het Verenigd Koninkrijk te stemmen over het al dan niet blijven binnen de Europese Unie, maar om zich uit te spreken over een grondwetswijziging. Toch is dit referendum voor het voortbestaan van de Europese Unie veel belangrijker dan een Brexit.
Premier Renzi beloofde bij zijn aantreden twee jaar geleden dat Italië hetzelfde kon als Duitsland: namelijk van de zieke man van Europa opstaan om na verloop van tijd weer een economische grootmacht te worden. Duitsland heeft dit in de jaren ’90 ook gepresteerd, dus waarom zou Italië dat niet kunnen?
Onder Berlusconi is Italië afgegleden naar een bedenkelijk niveau. De economie was volledig inefficiënt. Er wordt vooral geïnvesteerd in grote ondernemingen in het noorden van het land. Het zijn vaak inefficiënte staatsondernemingen met voldoende politieke invloed in Rome. Het gevolg was dat kleinere, innovatieve bedrijven niet konden opbloeien. Vernieuwing bleef uit en banken ontwikkelden zich niet. Zij bleven vooral geld uitlenen op basis van bestaande relaties en niet op basis van economische vooruitzichten.
Non-performing loans
Banken zitten nu met een karrevracht aan non-performing loans. Dat zijn leningen die waarschijnlijk nooit meer terugbetaald worden. Wanneer dat daadwerkelijk niet gebeurt, zal een aantal banken, en in Italië hebben ze er nog een stuk of 800 (!), op de fles gaan. De gevolgen voor Italië en de rest van de Europese Unie zullen rampzalig zijn. Beleggers weten dit allang. Het is niet voor niets dat Europese banken het veel slechter doen dan de markt. En dan zet de historisch lage rente het verdienmodel ook nog eens verder onder druk.
Renzi heeft een referendum uitgeschreven om de grondwet te kunnen wijzigen. Dat is nodig om de noodzakelijke hervormingen door te voeren. Maar de hoge werkloosheid en de extreem lage groei - de economie van Italië is sinds 2000 nauwelijks meer gegroeid - hebben de bevolking kopschuw gemaakt. Een tegenstem als uitkomst is daardoor niet uitgesloten, zeker gezien de ontwikkelingen in de rest van de Europese Unie. Denk alleen al aan de grote hoeveelheid immigranten die Italië moet opvangen. Daarmee vergeleken is wat wij in Nederland doen maar klein bier.
Schokgolf
De Italiaanse banken hebben inmiddels dringend behoefte aan een oplossing. Er zijn feitelijk twee mogelijkheden. Of er komt een kapitaalinjectie van de Italiaanse overheid om de banken te redden, hoewel dat officieel niet mag van de Europese Unie, of men laat vele banken failliet gaan. Maar, dan ontstaat er in Europa een schokgolf die de gevolgen van het faillissement van Lehman Brothers in het niets zal doen verdwijnen. Want, als de banken failliet gaan raakt iedere Italiaanse Jan Modaal zijn of haar spaargeld dat in bankobligaties zit, grotendeels kwijt.
Het gevolg zal een no zijn bij het referendum. Het zal de exit van Renzi van het Italiaanse politieke toneel betekenen en het begin vormen van een anti-Europa-regering. Zonder Italië, de derde economie uit de eurozone, stelt diezelfde eurozone niet veel meer voor.
List
Tom Poes moet dus een list verzinnen, want het karig gevulde noodfonds zal onvoldoende soelaas bieden. Italiaanse banken mogen niet zomaar 1-2-3 staatssteun krijgen volgens de regels van de Europese Unie: aandeelhouders en houders van achtergestelde obligaties mogen niet meer de dans ontspringen.
In dat laatste schuilt momenteel het gevaar, want in Italië zijn veel achtergestelde leningen aan de Italiaanse Jan Modaal verkocht als risicoloze spaarproducten. Met het oog op het in oktober te houden referendum, lijkt het politieke zelfmoord om deze producten nu geheel of gedeeltelijk af te schrijven, met eveneens een groot risico voor de Europese Unie.
Er zal dus wel een regeling komen waarbij de banken toch gered worden, zonder dat de Europese regels officieel worden overtreden. Dat is heel goed mogelijk met de uitkomsten van de stresstest in de hand. Voor de banken die hiervoor gezakt zijn, is immers staatssteun wel toegestaan. Het mag dan ook geen verrassing zijn dat een aantal Italiaanse banken is gezakt. Italië kan met de geldbuidel rinkelen en de Europese Unie is weer (even) gered.
Martine Hafkamp is algemeen directeur van Fintessa Vermogensbeheer. Fintessa is een zelfstandig, onafhankelijk en gespecialiseerd vermogensbeheerkantoor uit Baarn, en tweevoudig winnaar van de Gouden Stier. Deze publicatie is samengesteld door Fintessa B.V. De in deze publicatie vermelde gegevens zijn ontleend aan door Fintessa B.V. betrouwbaar geachte bronnen en publiekelijk bekende informatie. Deze publicatie bevat beleggingsaanbevelingen, maar geen beleggingsadvies noch een aanbieding of uitnodiging tot koop of verkoop van enig financieel instrument. Voor de juistheid en volledigheid van de genoemde feiten, gegevens, meningen, verwachtingen en uitkomsten daarvan kan Fintessa B.V. niet instaan. Fintessa B.V. is een beleggingsonderneming en beschikt over een vergunning op grond van de Wet financieel toezicht. Fintessa B.V. staat onder toezicht van de Autoriteit Financiële Markten en De Nederlandsche Bank. Voor de uitgebreide Disclaimer verwijzen wij naar onze website www.fintessa.nl.