Wat voor soort kapitalisme willen we nu eigenlijk? Dat zou volgens Klaus Schwab, de oprichter en bestuursvoorzitter van het World Economic Forum, weleens de belangrijkste vraag van onze tijd kunnen zijn.
In dit artikel van Project Syndicate stelt Schwab dat topmanagers een ongelooflijke kans hebben om een nieuwe invulling te geven aan een ander soort kapitalisme: het zogeheten stakeholderkapitalisme.
Volgens Schwab zijn er drie modellen waar we uit kunnen kiezen.
- Het aandeelhouderskapitalisme, dat door de meeste westerse ondernemingen is omarmd. In dit model streven ondernemingen vooral winstmaximalisatie na.
- Staatskapitalisme, waarbij de overheid de richting van de economie aanstuurt. Deze vorm van kapitalisme wordt veel toegepast in opkomende markten, en ook China.
- Stakeholderkapitalisme. Dit model, dat Schwab naar eigen zeggen een halve eeuw geleden al voorstelde, ziet particuliere bedrijven als de toezichthouders van onze samenleving. Volgens hem is dit model het beste antwoord op de sociale en ecologische problemen van onze tijd.
Kapitalisme van winstmaximalisatie niet langer houdbaar
Hoewel het aandeelhouderskapitalisme al sinds de jaren zeventig het dominante model is in het Westen, en het in zijn hoogtijdagen leidde tot grote bedrijfswinsten, nieuwe markten en veel nieuwe banen, heeft het volgens Schwab zijn langste tijd gehad.
Pleitbezorgers van het aandeelhouderskapitalisme, zoals de econoom Milton Friedman en de zogenoemde Chicago School, zijn voorbijgegaan aan het feit dat een bedrijf met een beursnotering niet alleen een entiteit is die winst moet vergaren, maar ook een sociaal organisme, zo stelt Schwab.
Volgens hem heeft heeft de eenzijdige focus op winstgevendheid ertoe geleid dat veel bedrijven vooral kortetermijnresultaten najagen. Volgens Schwab beseffen veel mensen nu dat het aandeelhouderskapitalisme steeds meer los is komen te staan van de reële economie, en dat deze vorm van kapitalisme niet langer houdbaar is.
Greta Thunburg-effect
Schwab wijst op het 'Greta Thunberg-effect'. De Zweedse tiener, die in korte tijd is uitgegroeid tot boegbeeld van het mondiale klimaatactivisme, heeft laten zien dat het vasthouden aan het huidige economische systeem verraad aan toekomstige generaties is, aldus Schwab.
Verder willen millennials en de Generatie Z generatie niet werken voor - of beleggen in - bedrijven die zich alleen maar druk maken om het maximaliseren van de aandeelhouderswaarde.
Tot slot realiseren managers en beleggers zich steeds meer dat hun eigen succes op de langere termijn nauw verbonden is met dat van hun klanten, werknemers en leveranciers.
ESG-Manifest van Davos
Het gevolg van dit alles is dat het stakeholderskapitalisme volgens Schwab steeds populairder wordt. Zo kondigde de US Business Roundtable, de meest invloedrijke lobbygroepering van het Amerikaanse bedrijfsleven, dit jaar aan dat zij het stakeholderkapitalisme formeel zou omarmen.
“We moeten dit momentum aangrijpen om ervoor te zorgen dat het stakeholderkapitalisme het nieuwe dominante model blijft,” aldus Schwab.
Met dat doel voor ogen lanceert het World Economic Forum een nieuw Manifest van Davos. Daarin staat dat bedrijven een billijk belastingtarief moeten betalen, geen enkele tolerantie mogen tonen ten aanzien van corruptie en de mensenrechten moeten verdedigen in hun hele aanbodsketen.
Verder pleit Schwab voor nieuwe maatstaven op het gebied van het milieu, de samenleving en de manier waarop een bedrijf bestuurd wordt, als aanvulling op de gebruikelijke financiële maatstaven.
Tot slot pleit hij ervoor dat de beloning van topmanagers, die sinds de jaren zeventig de pan uit zijn gerezen, op één lijn worden gebracht met de nieuwe maatstaf van gedeelde waardecreatie op de langere termijn.
Staatskapitalisme is makkelijke prooi voor corruptie
Het staatskapitalisme streeft ook een langetermijnvisie na, en heeft recente successen geboekt, met name in Azië. Maar Schwab waarschuwt ervoor dat dit model makkelijk ten prooi kan vallen aan corruptie van binnenuit.
Leiders uit het bedrijfsleven hebben nu een ongelooflijke kans, stelt Schwab. Door het stakeholderkapitalisme betekenis te geven, kunnen ze zich voorbij hun wettelijke verplichtingen begeven en hun plicht jegens de samenleving hoog houden.
Schwab denkt daarbij aan het realiseren van gedeelde doelstellingen, zoals het klimaatakkoord van Parijs en de Duurzame Ontwikkelingsagenda van de Verenigde Naties.
Geen alternatief
Als ze werkelijk hun stempel op de wereld willen zetten, is er geen alternatief, besluit hij.
Lees ook: Is er een economisch koufront op komst?