De ECB ontkent dat zij verantwoordelijk is voor de inflatie in de eurozone en wijst met de beschuldigende vinger naar corona en Poetin. Maar emeritus-hoogleraar Hans-Werner Sinn schrijft in een opiniestuk op Project Syndicate dat de ECB juist aanzienlijk heeft bijgedragen aan de stijgende prijzen, ook voor energie. Want wie heeft de euro zo laten verzwakken?
De inflatie in de eurozone stijgt, terwijl de euro in waarde keldert. In augustus 2022 bedroeg de inflatie in de eurozone 9,1% op jaarbasis, in de Baltische landen worden nu zelfs percentages van meer dan 20% geregistreerd.
In mei 2021 leverde een euro meer dan 1,20 dollar op, maar eind september 2022 was dit gedaald tot 0,96 dollar. Is dat niet op het conto van de ECB te schrijven, vraagt de emeritus-hoogleraar aan de universiteit van München en voormalig president van het Ifo-instituut, zich af.
'Corona en Oekraïne zijn slechts afleidingsmanoeuvre'
Verlies van vertrouwen in de euro brengt de stabiliteit van de monetaire unie in gevaar, omdat het een inflatiespiraal kan aanwakkeren en tot kapitaalvlucht kan leiden. Dat is een dynamiek waar op dit moment het Verenigd Koninkrijk heel concreet mee worstelt. En de eurozone zou wel eens de volgende kunnen zijn, vreest Sinn.
De ECB ontkent dat zij verantwoordelijk is voor de huidige inflatie in de eurozone. De coronapandemie en de oorlog in Oekraïne liggen immers buiten de invloedsfeer van de centrale bank. Volgens Sinn is die uitvlucht niet meer dan een afleidingsmanoeuvre. Volgens hem is er goede reden om aan te nemen dat de ECB aanzienlijk heeft bijgedragen aan de huidige inflatie.
ECB en EC jagen de schulden door het plafond
Sinds de economische crisis van 2008 heeft de ECB de geldhoeveelheid van de centrale bank twee keer zo snel laten toenemen ten opzichte van de economische productie als de Amerikaanse Federal Reserve. Van die groei was 83% het resultaat van de aankopen van staatsobligaties uit de eurozone. Met die in totaal 4,4 biljoen euro duwde de ECB de rente op staatsobligaties naar ongeveer nul. Dit stimuleerde landen om - tegen alle begrotingsregels in - in een hoog tempo schulden op te bouwen.
In 2020 deed de Europese Commissie ook nog een duit in het zakje. De 750 miljard euro aan extra leningen van de Europese Unie werd gepresenteerd als een poging om alle EU-landen te helpen de gevolgen van de coronapandemie op te vangen. In werkelijkheid was het vooral bedoeld om de zwakkere Zuid-Europese economieën te ondersteunen.
Als gevolg van deze maatregelen zal de totale overheidsschuld van de EU ver boven de 100% van het BBP uitkomen. Aangezien de overheidsschuld de totale vraag verhoogt, heeft dit een effect op de inflatie. De knelpunten in de toeleveringsketen en de energiecrisis waren vonken, maar de staatsschuld was de brandstof. Zonder die schuld zou het inflatievuur zich niet zo snel hebben verspreid.
De zwakke euro is ook een verdienste van de ECB
De ECB heeft verder bijgedragen aan de inflatiedruk door de euro te verzwakken. Terwijl de Fed in juni 2021 duidelijke signalen begon af te geven dat zij de rente binnen afzienbare tijd zou gaan verhogen, verdedigde de ECB haar ultraruime monetaire beleid tot juli 2022, toen zij haar eerste renteverhoging in elf jaar doorvoerde.
Als gevolg daarvan bleef het renteverschil tussen de VS en de eurozone toenemen, waardoor beleggers Europa massaal inwisselden voor Amerika. In de drie weken na de renteverhoging in september steeg de dollar 4% boven pariteit met de euro. Sinds de eerste aankondiging van de Fed in juni 2021 dat zij de rente zou verhogen, is de dollar ongeveer 20% in waarde gestegen ten opzichte van de euro.
Naarmate de euro verzwakte, stegen de prijzen voor ingevoerde goederen en diensten en konden Europese exporteurs hun prijzen verhogen zonder marktaandeel te verliezen. Hoewel de prijzen van goederen en diensten die niet internationaal worden verhandeld niet onmiddellijk werden beïnvloed, is het slechts een kwestie van tijd voordat deze zullen volgen.
Zwakke euro maakt ook energie duurder
Ondertussen rijzen vooral de energieprijzen de pan uit. Alleen al door de waardestijging van de dollar steeg de olieprijs in euro's met een extra 25%. Dat kwam nog eens bovenop de stijging van de olieprijs als gevolg van tekorten in het aanbod.
Zelfs de Europese aardgasprijzen werden beïnvloed door de dollar, terwijl die in het verleden grotendeels onafhankelijk van de wereldmarkten werden vastgesteld. Nu Poetin aan de gaskraan draait, wordt vloeibaar aardgas een belangrijke leveringsbron, een zwakkere euro maakt LNG nog duurder.
'ECB is minimaal medeverantwoordelijk'
De ECB wijst op de stijging van de energieprijzen als oorzaak voor de inflatie. "Maar ze zou moeten toegeven dat ze zelf hiervoor in belangrijke mate verantwoordelijk is, vanwege haar rol in de waardevermindering van de euro. ECB, Poetin en OPEC: allen past het boetekleed", aldus Sinn.
Zie ook: Volgend jaar alweer deflatie?