Alex schreef op 22 oktober 2023 15:05:
fd.nl/bedrijfsleven/1493781/nederland...Nederland staat buitenspel bij verkoop ASML-machines aan China. Hoe kan dat en wat betekent dit?
ASML-machines onderweg naar Schiphol foto: Peter Hilz/ANP ANP / Peter Hilz
In het kort
De VS kunnen de verkoop van ASML-chipmachines aan China tegenhouden.
Sinds vorige week hebben ze hun exportregels opgerekt, waardoor ASML bij de verkoop van veel machines ineens in Washington een vergunning moet aanvragen.
Nederland heeft zo feitelijk niets meer te zeggen over een van zijn belangrijkste exportproducten.
De Verenigde Staten rekken hun eigen exportcontroleregels op om zonder tussenkomst van de Nederlandse overheid de verkoop van ASML-chipmachines aan China aan banden te kunnen leggen. Nederland heeft zo feitelijk niets meer te zeggen over een van zijn belangrijkste exportproducten. Hoe werkt dat? Uitleg in vijf vragen.
Waarom heeft ASML een exportvergunning nodig?
ASML maakt lithografiemachines, apparaten die met behulp van licht patronen van chips projecteren op een siliciumschijf. Het zijn de belangrijkste, meest kostbare en meest gecompliceerde machines die worden gebruikt voor het produceren van halfgeleiders.
De meest geavanceerde apparaten van ASML, de extreme ultra violet-machines, staan op een in internationaal verband samengestelde lijst van producten die zowel voor burgerlijke als militaire doeleinden kunnen worden gebruikt. Daarom is voor verkoop daarvan altijd een vergunning nodig geweest. ASML heeft sinds die machine op de markt kwam, in 2017, nooit toestemming gekregen van de Nederlandse overheid om zo’n machine aan een Chinese klant te verkopen.
De afgelopen jaren bleek het ook mogelijk om met oudere technologie van ASML, de deep uv-machines, geavanceerde chips temaken - al is dat een kostbaar en veel minder efficient proces. Voor de Chinese overheid, die er vele tientallen miljarden euro’s voor over heeft om zijn eigen halfgeleiders te kunnen maken, was dat alsnog een aantrekkelijk alternatief, toen het land de geavanceerdere euv-machines niet kreeg.
Nederland besloot daarom – onder druk van de Amerikaanse overheid – afgelopen zomer ook de verkoop van die oudere technologie aan regels te binden.
Wat houden die Nederlandse regels in? En waarom zijn de nieuwe Amerikaanse regels strenger?
Of een lithografiemachine een vergunning krijgt, is zowel in Nederland als de VS afhankelijk van de kwaliteit van de machines: hoe preciezer, hoe sneller een vergunning nodig is.
De Nederlandse grens (een dco van maximaal 1,5 nanometer) heeft als consequentie dat ASML sinds kort voor de modernste duv-machines een Nederlandse vergunning moet aanvragen. In de regels die de Amerikanen vorige week bekendmaakten hanteren zij echter een hogere grens voor de dco (tot 2,4 nanometer). En daarmee treffen de Amerikaanse regels ook een oudere duv-generatie.
Hoe kan het dat een Nederlands bedrijf in Nederland onder Amerikaanse regels valt?
De Verenigde Staten kennen sinds 1959 een regel waarmee de verkoop van gevoelige Amerikaanse technologie in het buitenland kan worden gecontroleerd. Die Foreign Direct Product Rule bepaalt dat als een product uit een bepaalde hoeveelheid Amerikaanse technologie bestaat, deze valt onder Amerikaanse wetgeving. Ook als dat product door een ander bedrijf, in een ander land wordt gemaakt. In de meeste gevallen is de grens die wordt gehanteerd, de de minimis, 25%.
Eerder kregen bijvoorbeeld de Nederlandse chipmaker NXP en Ampleon met de regel te maken. Zij mochten bepaalde halfgeleiders niet meer aan het Chinese telecombedrijf Huawei verkopen, omdat hun producten voor meer dan 25% uit Amerikaanse technologie bestaan.
De machines van ASML vallen ruim onder de gangbare grens van 25%. De machines bevatten belangrijke Amerikaanse onderdelen, maar de meeste technologie in het apparaat is Europees.
De VS hebben die de minimis-regel voor relatief oude machines en nieuwer (met een dco gelijk aan of lager dan 2,4 nanometer) nu echter op nul gezet. Dat betekent dat dit soort machines altijd binnen de Amerikaanse regels vallen. Ook als ze door een Nederlands bedrijf in Veldhoven worden gemaakt met voornamelijk Europese technologie.
Wat als ASML zich niet aan de Amerikaanse regels zou houden?
De straffen op overtreding zijn streng. Betrokken personen kunnen gevangenistraffen krijgen tot twintig jaar en boetes tot $1 miljoen. Boetes voor bedrijven kunnen oplopen tot twee keer de waarde van de betreffende transactie. In het geval van de betreffende ASML-machines gaat het dan om miljoenen dollars per overtreding.
Wat betekent dit voor het bedrijf?
ASML mag van de Amerikanen een machine niet meer aan bepaalde Chinese fabrieken verkopen, waar het bedrijf dat volgens de Nederlandse regels nog wel mocht. De Veldhovenaren stellen dat de financiele impact beperkt is. De vraag naar de apparatuur is zo groot dat ASML die aan andere fabrikanten kwijt kan. Gevaarlijker is de onzekerheid die ontstaat. Een analist stelde het ASML-bestuur vorige week de vraag hoe groot ze het gevaar achtten dat de VS nieuwe Chinese fabrieken op hun zwarte lijst zetten, waar dan ook geen machines meer naartoe zouden mogen. Ceo Peter Wennink noemde het de one billion dollar question: ‘Ik heb geen kristallen bal om te voorspellen waar de geopolitieke situatie naartoe gaat en hoe het zal escaleren.’
Lees het volledige artikel:
fd.nl/bedrijfsleven/1493781/nederland...