Vraagt u zich ook wel eens af hoe het toch mogelijk is dat we altijd maar van stroom worden voorzien? Ik weet me nog wel een paar voorvallen te herinneren waarbij de elektra een paar uur was uitgevallen. En toen had ik dus ook geen wifi-verbinding. Dat voelt ongemakkelijk.
Maar toen ik in Nigeria was voor werkzaamheden viel de stroom ieder uur wel een keer uit. Dan worden de dieselgeneratoren opgestart en hoest de apparatuur massa’s koolstofdioxidegas.
Transmissiesystemoperator
Ieder land herbergt wel een door de staat aangewezen transmissiesystemoperator (TSO), soms zelfs meerdere. In Nederland vervult Tennet de rol van TSO op het gebied van elektriciteit. Haar taak omvat onder meer het balanceren van het hoogspanningsnetwerk.
Bij het in balans houden gaat het er om dat de spanning op het zelfde niveau blijft. Dit luistert overigens erg nauw, vandaar dat in het kantoor van Tennet (in Arnhem) netwerkoperatoren het landelijk netwerk doorlopend afspeuren op onregelmatigheden.
Een speciaal daartoe beveiligde ruimte biedt deze specialisten inzicht in alle significante kabels in het land. Gezien de aard van hun werk, draaien zij ploegendiensten. Immers, het betreft een dienst die 24 uur per dag, 7 dagen in de week, doorgaat.
Balanceringsregime
Marktpartijen die gebruik willen maken van het landelijk hoogspanningsnetwerk moeten zich houden aan allerhande regels. Dit houdt onder meer in dat marktpartijen er voor moeten zorgen dat er evenveel op het net wordt gezet, als dat er vanaf wordt gehaald, of verdwijnt door lekkage.
Wordt dit niet goed afgehandeld, dan is het aan Tennet om in te springen. Immers, een onbalans kan leiden tot een black out, en dat betekent dat huishoudens en bedrijven zonder stroom komen te zitten.
De leveringszekerheid staat in de westerse landen echter op een zeer serieus peil. Het is in zekere zin zelfs bij wet vastgelegd.
Onbalans
Zodra marktpartijen een onbalans veroorzaken komt Tennet in actie. Zij heeft met allerhande ondernemingen contracten afgesloten voor het oplossen van (potentiële) problemen. Regelvermogen, reservevermogen en noodvermogen helpen de systeemoperator.
Deze vermogens zijn gecontracteerd met energieproducenten en consumenten. Daaronder bevinden zich uiteraard nutsbedrijven, maar ook grote industriële partijen.
Dit betekent dat - zodra opportuun - de TSO in geval van een elektriciteitstekort op het netwerk van een gecontracteerde grootverbruiker kan eisen dat die minder elektriciteit van het net afneemt dan voorzien, opdat de balans wordt bewaard (of hersteld).
Snel schakelen
Ook kan het zo zijn dat de netwerkoperator een gecontracteerde partij verzoekt (of dwingt) tot het opschakelen van zijn huidige productieniveau, opdat de tekorten op die wijze kunnen worden aangezuiverd. En deze mogelijkheid beperkt zich niet louter tot energiebedrijven.
Immers, legio chemische bedrijven, olieraffinaderijen en staalfabrikanten hebben zelf elektricteitsopwekkingsvermogen opgesteld. En zij zijn tegen een significante financiële compensatie best bereid om hun productie van chemicaliën, raffinageproducten of staal terug te dringen.
Dus zolang ze hiermee meer verdienen dan met hun core business willen ze daar graag hun hulp aan verlenen. Het is daarbij natuurlijk wel zaak dat hun bedrijfsvoering en opgestelde productiepark die flexibiliteit wel in zich heeft.
Snel schakelen is namelijk strikt noodzakelijk; elektriciteit kan immers (nog) niet worden opgeslagen in grote porties, op een economisch aanvaardbare wijze.
De gaswereld
Naast de rol van Tennet is er ook een vergelijkbare rol weggelegd voor Gastransport Services (GTS), een 100% dochtermaatschappij van Gasunie. Ook zij beheert het landelijk netwerk, maar dan voor gas. Het hoge druk-pijpleidingennetwerk moet ook in balans zijn.
En in Nederland luistert dat veel meer nauwgezet dan in Engeland. Dit komt omdat de dikte van de pijpen verschilt. De Engelse pijpen zijn dikker dan de Nederlandse en dat zorgt ervoor dat in Engeland meer tolerantie kan worden verschaft.
Immers, een extra kubieke meter gas zal in geval van een relatief dikke pijp minder impact hebben op de druk dan in geval van een relatief dunne pijpleiding. Een dergelijk verschil leidt tevens tot een andere set van regels.
Het balanceringsregime in Nederland vereist uurbalancering, in tegenstelling tot het Engelse systeem dat uitgaat van dagbalancering. Immers, in Engeland is het niet zo significant als dit uur iets te veel in de pijp wordt gestopt en later op de dag iets minder. Zo kan een en ander over de dag worden verspreid.
Crossborder activiteit
In Brussel zijn ENTSO-E en ENTSOG gevestigd. Dit zijn de koepelorganisaties van TSO's voor electriciteit (E) en gas (G). Kijkt u maar eens op deze website, dat is interessant.
Hier ziet u alle grensoverschrijdende transport(capaciteit)en. De interne markt die de Europese Unie nastreeft wordt steeds meer bewaarheid. De marktkoppeling krijgt vorm als nooit tevoren. Op naar de toekomst.
Jerry de Leeuw is CEO van Entrima. Dit artikel behelst geen beleggingsadvies. De auteur heeft geen positie in genoemd(e) product(en), noch zal hij daarin op korte termijn positie nemen.