Iedereen is het erover eens dat we geconfronteerd worden met een ongekende, ongewone en onverwachte mate van onzekerheid, die een toekomst van crises, instabiliteit en conflict voorspelt. Maar of we er daadwerkelijk iets aan zullen doen, valt nog te bezien.
Slaapwandelen in de bergen van Davos is gevaarlijk, waarschuwt Nouriel Roubini in een column. Roubini, econoom en voormalig adviseur van Clinton, dankt zijn bekendheid vooral aan het juist voorspellen van het uiteenspatten van de huizenbubbel in 2007-2008. Zijn onheilsvoorspellingen hebben hem de bijnaam Dr. Doom opgeleverd.
'Mix van megadreigingen bedreigt de wereld'
Een groot aantal megadreigingen brengt de toekomst van deze planeet in gevaar, waarschuwt Roubini in zijn column. Sommige daarvan zijn al lang bekend, andere zijn nieuw. De hardnekkig lage inflatie van voor de pandemie heeft plaatsgemaakt voor buitensporig hoge. De rente is snel gestegen en daarmee de leenkosten, waardoor het risico ontstaat van een schuldencrisis.
Hyperglobalisering, vrijhandel, offshoring en just-in-time-toeleveringsketens hebben plaatsgemaakt voor een nieuw tijdperk van deglobalisering, protectionisme en reshoring. Bovendien vergroten nieuwe geopolitieke bedreigingen het risico van oorlogen en een verdere balkanisering van de wereldeconomie. De gevolgen van de klimaatverandering worden ernstiger. Ook pandemieën zullen waarschijnlijk vaker voorkomen.
Al deze problemen voeden een afkeer van het democratisch kapitalisme en spelen populistische, autoritaire en militaristische extremisten van zowel rechts als links in de kaart.
Woord van het jaar: polycrisis
Op korte termijn kunnen we meer instabiliteit, hogere risico's, intensievere conflicten en frequentere milieurampen verwachten. Kristalina Georgieva van het Internationaal Monetair Fonds waarschuwde vorig jaar dat de wereldeconomie misschien wel voor de grootste test staat sinds de Tweede Wereldoorlog.
Ook de voormalige Amerikaanse minister van Financiën Lawrence H. Summers stelt dat we voor de meest acute economische en financiële uitdagingen staan sinds de financiële crisis van 2008. En in het laatste Global Risks Report waarschuwt het World Economic Forum dat er een uniek, onzeker en turbulent decennium voor ons ligt.
Davos, het toneel van De Toverberg
In zijn roman De Toverberg schetst Thomas Mann het intellectuele en culturele klimaat (en de waanzin) die leidden tot de Eerste Wereldoorlog. Zijn verhaal speelt zich af in een sanatorium dat is geïnspireerd op een sanatorium in Davos, waar nu het World Economic Forum wordt gehouden.
Ons huidige tijdperk van megadreigingen lijkt in veel opzichten op de periode tussen 1914 en 1945, meent Roubini. Het eerste tijdperk van globalisering kon niet voorkomen dat de wereld afgleed naar een wereldoorlog in 1914. Die tragedie werd gevolgd door een veelheid van rampen: een pandemie (Spaanse griep), de beurskrach van 1929, de crisis van de jaren 30, handels- en valutaoorlogen, hyperinflatie en deflatie, financiële crises, faillissementen en werkloosheidscijfers van meer dan 20%.
Het waren deze crisisomstandigheden die ten grondslag lagen aan de opkomst van het fascisme in Italië, het nazisme in Duitsland en het militarisme in Spanje en Japan, resulterend in de Tweede Wereldoorlog en de Holocaust.
Nog onheilspellender dan een eeuw geleden
De huidige megadreigingen zijn in sommige opzichten nog onheilspellender dan een eeuw geleden, stelt Dr. Doom. De interbellumgeneratie had immers niet te maken met klimaatverandering, kunstmatig intelligente bedreigingen voor de werkgelegenheid of de impliciete verplichtingen die gepaard gaan met de vergrijzing van de samenleving. Bovendien waren de wereldoorlogen grotendeels conventioneel, terwijl conflicten tussen grootmachten nu kunnen eindigen in een nucleaire apocalyps.
We worden dus niet alleen geconfronteerd met het ergste van de jaren zeventig (herhaalde negatieve schokken in het totale aanbod), maar ook met het ergste van de periode 2007-08 (gevaarlijk hoge schuldratio's) en het ergste van de jaren 30. Een nieuwe geopolitieke depressie vergroot de kans op oorlogen die gemakkelijk uit de hand kunnen lopen.
Wake up!
De wereld van vandaag geeft hetzelfde gevoel dat je krijgt als je De Toverberg leest: velen op de top geven zich over aan zelfgenoegzaamheid en negeren wat er beneden in de echte wereld gebeurt. Het is alsof ze slaapwandelen en elk alarmsignaal negeren over wat ons te wachten staat. We kunnen maar beter snel wakker worden voordat de berg begint te schudden! Dat is althans de waarschuwing van Dr. Doom.
Lees ook: 'De moeder aller crises komt nabij'