Is de huidige bankencrisis eigenlijk een systeemcrisis? Volgens een artikel op Project Syndicate zijn er vier redenen om dat inderdaad te kunnen concluderen.
Jarenlang heeft kwantitatieve versoepeling de bankbalansen uitgebreid en volgepropt met meer onverzekerde deposito's, waardoor de banken steeds kwetsbaarder werden voor veranderingen in het monetaire beleid. De Fed zal de eigen rol in deze bankcrisis onder ogen moeten zien.
Het omvallen van enkele banken in de VS lijkt een duidelijke oorzaak te hebben. Negentig procent van de deposito's bij Silicon Valley Bank (SVB) en Signature Bank waren onverzekerd en dat maakt ze gevoelig voor een bank run. Bovendien hadden beide banken aanzienlijke bedragen belegd in langlopende obligaties, waarvan de koers daalde toen de rente steeg. Toen de SVB een aantal van deze obligaties met verlies moest verkopen, kwamen deze problemen aan het licht. Een mislukte aandelenemissie leidde er vervolgens toe dat veel depositohouders hun geld op stel en sprong kwamen opeisen.
De verklaring is eenvoudig, maar vier factoren suggereren dat het probleem dieper zit en de Fed daar mede een rol in heeft gespeeld.
1. QE leidt tot meer onverzekerde deposito’s
In tijden van kwantitatieve verruiming (QE) is er gewoonlijk een enorme toename van onverzekerde bankdeposito's. Met de liquide reserves van de centrale bank worden effecten op de markt gekocht. Dat vergroot niet alleen de omvang van de balans van de centrale bank, maar leidt ook tot een uitbreiding van de balans van het hele bankwezen en van de niet-verzekerde opeisbare deposito's.
Auteurs Raghuram G. Rajan en Viral V. Acharya, voormalige eerste en tweede man van de Indiase centrale bank, wezen hier al op in een paper in augustus 2022, gepresenteerd in Jackson Hole. De kwantitatieve verruiming van de Fed tijdens de pandemie liet het saldo aan onverzekerde bankdeposito’s stijgen van ongeveer 5,5 biljoen dollar eind 2019 tot meer dan 8 biljoen dollar begin 2022. Bij de SVB steeg de instroom van deposito's van minder dan 5 miljard dollar eind 2019 tot gemiddeld 14 miljard per kwartaal tijdens QE. Maar toen de Fed overging tot verkrapping, keerden deze stromen om en zag de SVB de uitstroom van onverzekerde deposito's toenemen.
2. De weg naar de hel is geplaveid met positieve carry
Ten tweede kochten veel banken liquide effecten met een langere looptijd, zoals staatsobligaties en door hypotheken gedekte effecten, om een winstgevende "carry" te genereren. De rentespread leverde meer op dan wat de banken moesten betalen aan deposito's.
Normaal gesproken is dit niet zo riskant. De langetermijnrente was lange tijd niet veel gestegen. En zelfs als de rente stijgt, kan de depositorente vaak lang laag blijven. De banken voelden zich op deze manier voldoende beschermd. Maar deze keer was het anders.
De onverzekerde deposito’s zijn vluchtig. Omdat ze ontstonden door toedoen van de Fed, konden ze snel wegvloeien toen de Fed het beleid wijzigde. De aantrekkelijke rentespreads tussen beleggingen en traag reagerende deposito’s kwamen zo in gevaar, wat de winstgevendheid en de solvabiliteit van de banken aantastte.
3. Problemen zijn nu veel groter
De derde factor is dat deze eerste twee factoren tegenwoordig zijn uitvergroot. De laatste keer dat de Fed overschakelde naar monetaire verkrapping en renteverhogingen was de stijging van de beleidsrente minder plotseling en minder omvangrijk. Ook was toen het volume aan rentegevoelige effecten dat banken aanhielden kleiner. Bijgevolg waren de verliezen die de bankbalansen moesten absorberen kleiner. Deze keer zijn de omvang en de snelheid van de rentestijgingen veel groter en bezitten banken meer rentegevoelige activa.
4. Toezichthouders en sector versterken elkaar
De vierde factor is de ongewilde coördinatie tussen toezichthouders en de sector. Het is duidelijk dat te veel toezichthouders de stijgende renterisico's voor banken niet hebben opgemerkt, of niet in staat waren banken te dwingen deze risico's te verminderen. Als het toezicht krachtiger was geweest, zouden er nu minder banken in de problemen zitten.
Wat de toezichthouders zichzelf ook mogen verwijten, is dat zij niet alle banken aan hetzelfde toezicht hebben onderworpen. Er werd onderscheid gemaakt tussen de grootste instellingen en kleinere banken. Deze verschillende normen kunnen hebben geleid tot een verschuiving van risicovolle leningen van grotere en beter gekapitaliseerde banken naar relatief zwak gekapitaliseerde kleine en middelgrote banken.
Made by the Fed
Het resultaat is dat veel kwetsbaarheden in het banksysteem weliswaar door bankiers zelf zijn gecreëerd, maar dat ook de Fed aan het probleem heeft bijgedragen. De kwantitatieve verruimingen hebben de balansen van de banken opgeblazen en gevuld met meer onverzekerde deposito's. Dit maakte ze afhankelijk van ruim beschikbare liquiditeit en maakt het moeilijker om QE terug te draaien. Hoe groter de omvang van QE en hoe langer het duurt, hoe meer tijd de Fed moet nemen om haar balans te normaliseren en de rente te verhogen.
Helaas zijn deze zorgen over de financiële stabiliteit in strijd met het mandaat van de Fed om de inflatie te bestrijden. De markten verwachten nu dat de Fed de rente zal verlagen terwijl de inflatie nog ver boven de doelstelling ligt. De Fed verstrekt opnieuw grote hoeveelheden liquiditeit. Als de problemen in de financiële sector de economie niet afremmen, kunnen dergelijke maatregelen de inflatiebestrijding verlengen en duurder maken. De Fed kan het zich niet veroorloven te negeren welke rol het eigen monetaire beleid heeft gespeeld bij het creëren van de huidige problemen in de bankensector.
Lees ook: 'Val van SVB legt systeemfouten bloot'