In een week tijd van nog geen 600 dollar tot nu boven de 1000. Ja, de bitcoin doet het niet onaardig. Ik schreef vorige week over de letterlijk veelbelovende nieuwe virtuele munt. Uit de vele reacties merk ik op dat het onderwerp leeft. Kern van mijn betoog was de vaststelling dat de bitcoin geen waarde heeft. Daar was niet iedereen het mee eens.
In een aantal reacties werd mij er op gewezen dat de creatie van bitcoins zeer ingenieus in elkaar zit. Door een complex algoritme is de schaarste van de virtuele munt verzekerd. Achtergrond van de gedachte is dat schaarste automatisch waarde betekent. Dat is een onjuiste gedachte.
De waarde van een goed wordt bepaald door nut en (verwachte) opbrengst. De prijs, dat is wat anders dan de waarde, is vervolgens de uitkomst op basis van schaarste. Schaarste is een relatief begrip. Enkele miljoenen bitcoins die nu in omloop zijn worden schaars als honderdduizenden mensen er in geloven en de munt willen kopen.
Tot het moment dat een ieder ervan overtuigd is dat de bitcoin uitsluitend het resultaat is van een mix van onvrede met het monetaire beleid, financiële avonturiers en handige programmeurs die zichzelf een lucratief speeltje hebben verschaft. Dan is er ineens geen waarde en ook geen schaarste meer.
Merkwaardige redenering
Mijn argument dat de bitcoin waardeloos is omdat het een vordering op niets en niemand betreft, kon ook niet een ieder overtuigen. Veelgebruikt argument tegen deze stelling is dat de impliciete vordering op de welvaart van de traditionele valuta ook niets voorstelt. De centrale banken in Japan, Europa en de VS drukken geld als water, waardoor yen, euro en dollar ook waardeloos zijn. De redenering is merkwaardig.
Omdat een mogelijk dubieuze en steeds in waarde afnemende vordering op de welvaart via de traditionele valuta minder inhoud zou krijgen, moet daarvoor in de plaats een munt komen met helemaal nergens een vordering op. Dat kan ik nou niet volgen.
Dat het monetaire beleid van de grootste centrale banken slecht zou zijn, en het financiële systeem op instorten staat, betwijfel ik overigens ten sterkste. Naar mijn idee heeft juist het adequate monetaire beleid de in potentie desastreuze gevolgen van de kredietcrisis en de falende Europese en Amerikaanse politiek verzacht.
Angstbeelden
Door een ruim monetair beleid te voeren, waarbij inderdaad veel geld in het financiële systeem is gepompt, zijn de negatieve effecten op de reële economie duidelijk beperkt. Soms worden bij het monetaire beleid angstbeelden gecreëerd van opgeblazen centrale bankbalansen en met schuld overladen overheden.
Enige nuancering is hier op zijn plaats. Aardig is bijvoorbeeld de flow of fund analyse te gebruiken om te kijken hoe onevenwichtig de financiële situatie in de wereld is. Dat valt nogal mee. In de VS is het begrotingstekort dit jaar circa 6,5% (vorig jaar 8,7%).
In 2014 zakt het volgens verwachting verder naar een tekort van 4,5%. De private sector heeft echter al jaren een overschot, zodat het tekort op de lopende rekening dit jaar beperkt blijft tot 2,5% en de komende jaren verder daalt. In Japan worden hoge overheidstekorten van 10% gecompenseerd door omvangrijke nationale besparingen die het tekortpercentage overtreffen.
Succes dankzij vertrouwen
De eurozone heeft gematigder cijfers en per saldo een lopende rekening overschot van 2%. De grote blokken tezamen zijn in een redelijk evenwicht, beter dan enkele jaren geleden. Om naar een meer evenwichtige situatie te groeien is een goed monetair beleid en flexibele wisselkoersen noodzakelijk. Dat is tegelijk het volgende belangrijke probleem met de introductie van een wereldmunt.
Zoals onze euro-ervaring leert, is een eenheidsmunt alleen succesvol als het economisch beleid van landen en continenten met elkaar in de pas loopt. Dat is binnen de eurozone al een heel gedoe. Op wereldschaal zijn de verschillen veel te groot om alleen al een wereldmunt na te willen streven.
Bitcoinaanhangers geven aan dat de munt wel degelijk succesvol kan zijn. Het enige dat de munt nodig heeft is vertrouwen. Vertrouwen, zo is de stelling, is de belangrijkste voorwaarde voor een succesvolle munt. Ook hiermee ben ik het niet eens.
Financieel verpletterd
Niet vertrouwen op zichzelf, maar vertrouwen in het nakomen van aan de munt verbonden rechten (bijvoorbeeld aanspraak op de opgebouwde welvaart) is de basis van succesvolle munt. Aan de bitcoin zijn echter helemaal geen rechten verbonden. Dus zal de munt ook geen vertrouwen (kunnen) opbouwen.
Ik vraag mij werkelijk af hoe een deelnemer aan dit valutaspel zichzelf kan uitleggen waarom hij zojuist 1000 dollar heeft betaald voor een virtueel muntje. Het kan niet anders zijn dan dat de enige reden de verwachting is dat een volgende koper een nog hogere prijs zal betalen. Er komt een moment dat die volgende koper er niet meer is.
De gevolgen laten zich dan raden. Voor het zover is kan de bitcoin natuurlijk verder omhoog. Irrationaliteit kan langdurig de financiële markten beheersen. Daarom ga ik toch maar niet in op de suggestie van een lezer mijn visie kracht bij te zetten door short te gaan in bitcoins.
Ik word niet graag financieel verpletterd door een kudde die massaal de verkeerde kant opdraaft.
Marcel Tak is zelfstandig beleggingsadviseur en oprichter/beheerder van het Bufferfund. De informatie in deze column is niet bedoeld als professioneel beleggingsadvies of als aanbeveling tot het doen van bepaalde beleggingen.