China heeft veertig jaar van fenomenale groei achter de rug. Deng Xiaoping zorgde er eind jaren zeventig met zijn Open Deur-beleid voor dat de rigide communistische planeconomie stukje bij beetje werd losgelaten. Het was het begin van een ongelooflijke rit met groeipercentages die elk jaar door het dak gingen.
Stephen Roach, de voormalig chef-econoom van Morgan Stanley, is al jaren een fan van het moderne China. Maar hij heeft nu zijn twijfels. "De Chinese droom van een grote moderne socialistische natie dreigt ten onder te gaan", schrijft hij in een blog voor Project Syndicate.
Jack Ma
Het begon allemaal vorig jaar met een vrij onschuldig ogende aanval op Jack Ma, de oprichter van Alibaba. Ma was wellicht iets te fel geweest over het Chinese financiële stelsel tijdens een conferentie in oktober.
Vijf maanden later was Ma op een zijspoor gezet en Alibaba bestraft met een recordboete van 2,8 miljard dollar. Bovendien werd de beursgang ter waarde van 34 miljard dollar van de Ant Group, een spin-off van Alibaba, afgeblazen.
President Xi Jinping liet het echter niet bij het verzwakken van Alibaba’s marktpositie. Al snelde volgden andere technologiebedrijven en dat is wat Roach grote zorgen baart. De technologiesector vormt namelijk het hart van de Chinese economie.
Crackdown
Na Jack Ma heeft de overheid haar pijlen onder andere gericht op Didi Chuxing’s bedrijf Didi, de Chinese evenknie van Uber. Dit bedrijf wilde blijkbaar tegen de wens van de overheid in geld ophalen in de Verenigde Staten. De overheid reageerde door verschillende apps te verbieden en er dreigt een boete vergelijkbaar met die voor Alibaba.
Andere voorbeelden van bedrijven die onder vuur liggen, zijn internetconglomeraat Tencent (waar het aan de Nederlandse beurs genoteerde Prosus een belang in heeft), Meituan (bezorgingdienst voor voedsel), Pinduan (e-commerce), Full Truck Alliance, Kanzhun’s Boss Zhipin (recruitment), en de online lesbedrijven TAL Education en Gaotu Techedu. Daarbovenop is een frontale aanval geopend op cryptomunten.
Animal spirits
Roach kan deze drang tot regulering wel begrijpen: sommige bedrijven zijn erg machtig geworden - misschien wel té. Maar de beweegreden van de staat lijkt niet het doorbreken van monopolies, maar een stevigere greep op het doen en laten van bedrijven en de bevolking.
Roach haalt het concept animal spirits van Nobelprijswinnaars George Akerlof en Robert Shiller aan om te illustreren waarin het gevaar volgens hem schuilt. John Maynard Keynes populariseerde het begrip in de jaren dertig van de vorige eeuw als de essentie van het kapitalisme: een spontane drang tot actie, een essentieel element van groei, waar vertrouwen een voorwaarde voor is.
De huidige opstelling van de overheid kan volgens Roach de lust tot ondernemen (die de Chinezen zeker hebben) ondermijnen. Dat kan de nekslag zijn voor het toch al niet grote consumentenvertrouwen, wat voor China een flinke terugslag zou zijn.
Als de snel vergrijzende bevolking nog meer gaat sparen in plaats van uitgeven, gaat dat ten koste van investeringen en economische groei. Dat kan het einde betekenen van de droom van Xi Jinping, om in 2049 de leidende wereldmacht te zijn.
Lees ook: Beleggen in Chinese aandelen, goed idee?