De toenemende chaos op de energiemarkten dreigt het herstel in Europa te ondermijnen en het beleid om uit de crisis te komen te bemoeilijken, meldt Bloomberg.
Op de financiële markten zijn de stroom- en gasprijzen de afgelopen weken de hoogte in geschoten door een tekort aan aanvoer voor de komende winter. Veel kortetermijncontracten worden verhandeld tegen veelvouden van hun gebruikelijke marges en zelfs de langetermijnmarkten voor 2022 zijn scherp gestegen.
Lees op IEX: Vijf redenen voor de stijgende gasprijzen
Hoewel het nog even duurt voor huishoudens en consumenten de volledige impact merken, maken politici zich nu al zorgen over de gevolgen voor de kiezers.
Inflatie
De inflatie in de eurozone blijft ver achter bij die in de VS, waar de prijzen sneller stijgen dan andere grote economieën. Maar in het Verenigd Koninkrijk zullen mensen hun energierekening in oktober met meer dan 10% zien stijgen, en de regering wordt onder druk gezet om noodlijdende leveranciers te redden.
In Spanje, waar de energieprijzen tot ongekende hoogten zijn gestegen, heeft de regering de belastingen op energie verlaagd en voorgesteld de winsten van nutsbedrijven te beperken. En in Italië is premier Mario 'whatever it takes' Draghi - de voorganger van Christine Lagarde bij de ECB - bereid 3,5 miljard euro (4,1 miljard dollar) aan overheidsgeld uit te geven om de gevolgen voor de huishoudens te beperken.
'Niks tijdelijk'
Toch blijven de prijzen stijgen, en het wordt weer kouder. "Iedereen die denkt dat dit tijdelijk is, staat een grote schok te wachten deze winter", stelt Steen Jakobsen, hoofdeconoom bij Saxo Bank A/S. De combinatie van zeer soepel monetair beleid, fricties in de toeleveringsketen en stijgende grondstoffenprijzen heeft de inflatie in heel Europa doen opleven.
De consumentenprijzen in de eurozone stegen in augustus met 3% - de grootste stijging in tien jaar. Ook in het Verenigd Koninkrijk is de inflatie harder gestegen dan verwacht. De prijs van grondstoffen voor de fabrieken is in augustus met 11% gestegen ten opzichte van het jaar ervoor. Centrale bankiers blijven er echter bij dat de stijging van de consumentenprijzen tijdelijk is.
Christine Lagarde, de huidige president van de Europese Centrale Bank, zei op 9 september dat de "tijdelijke opleving van de inflatie vooral het gevolg is van de sterke stijging van de olieprijzen". Dat zou in 2022 weer moeten wegebben. De prijsstijgingen kunnen wel groter zijn dan aanvankelijk werd verwacht, zei Luis de Guindos, de vice-president van de bank, op 17 september. "De inflatie kan dit jaar nog hoger uitvallen dan we nu denken als de leveringsproblemen aanhouden."
Hoge energieprijzen treffen niet alleen de gasrekening
Hoewel stroom en gas in 2021 iets minder dan 6% van de consumentenprijzen in de eurozone zullen uitmaken, bestaat het gevaar dat het effect van de stijgende energiekosten zich door de economie zal verspreiden, waardoor het prijseffect naar andere sectoren en uiteindelijk naar de lonen wordt overgeheveld.
Dat begint nu al te gebeuren. Een paar van de grootste kunstmestfabrieken in Europa zijn gesloten, waardoor de prijzen de hoogte in zijn geschoten - een kostenpost die boeren wellicht aan hun klanten zullen moeten doorberekenen. De voedselverwerkende industrie is ook zeer energie-intensief, waardoor hogere elektriciteits- en gaskosten ook in de consumentenprijzen kunnen doorwerken.
"Het creëert een inflatoire druk op alle andere kosten", aldus Pascal Leroy, senior vice-president bij Roquette Freres SAS, een Frans voedselverwerkingsbedrijf. "We zullen die kosten moeten doorberekenen aan onze consumenten."
Andere sectoren waar energie een groot deel van de kosten uitmaakt en de prijzen in de toeleveringsketen sterk onder druk zou kan zetten, zijn onder meer de cement-, keramiek-, glas- en papierindustrie.
Stagflatie
Veel bedrijven hebben zich wel ingedekt tegen de recente stroom- en gasprijsstijgingen, maar ergens houdt dat op. Hoe langer de rally aanhoudt - en gashandelaren voorspellen dat een koude winter de prijzen tot stratosferische hoogten kan doen stijgen - hoe groter de impact op consumenten en bedrijven.
Hogere energiekosten kunnen zelfs een rem zetten op het economisch herstel en de terugkeer inluiden van stagflatie in de stijl van de jaren 70. Dan stijgen de prijzen sneller dan de economische groei. Politici zullen wellicht radicalere maatregelen moeten overwegen om dat te voorkomen.
"Als de gasprijzen blijven stijgen, waardoor de inflatiedruk toeneemt en het herstel wordt afgeremd, zullen er misschien drastische beslissingen worden genomen", zegt Ogan Kose, managing director bij consultant Accenture. "Misschien volgen er maatregelen om de detailhandelsprijzen voor energie, elektriciteit, commercieel en industrieel gas te subsidiëren."
Zie ook: 'Inflatie is het grote gevaar, niet de deltavariant'