Cognitieve dissonantie laat zich het beste omschrijven als spanning die ontstaat bij het vernemen van feiten en opmerkingen die in strijd zijn met, in dit geval, mijn gezonde boerenverstand.
Nu ben ik niet de enige die de laatste jaren last heeft van cognitieve dissonantie, want zelfs topeconomen van het Internationaal Monetair Fonds (IMF) beginnen er flink last van te krijgen. Die cognitieve dissonantie of het gezonde boerenverstand of misschien zelfs wel beiden lijken in Den Haag echter niet te bestaan.
Regelmatig geef ik presentaties namens Antaurus en bespreek ik onze visie als vermogensbeheerders op macro- en micro-economisch niveau. Als ik spreek over macro-economische ontwikkelingen haal ik daar altijd de fiscale multiplier bij.
Lage multiplier
De fiscale multiplier is de vermenigvuldiging waarmee rekening moet worden gehouden als de overheid gaat stimuleren of bezuinigen. Een fiscale multiplier van 0,5 (positief) maakt dat een bezuiniging van 5 miljard euro de nationale economie met 2,5 miljard euro laat krimpen.
In tijden van flinke bezuinigingen is een zo laag mogelijke multiplier het meest gunstig voor een economie. Ik vertel tijdens de presentatie het publiek dat de multiplier duidelijk boven de 1 ligt, terwijl veel van de nationale statistische bureaus – onder andere in Engeland – werken met 0,5.
Als ik dus een minister van Financiën weer eens versuft de wereld in zie kijken, nadat hij net weer een tegenvaller te verwerken heeft gekregen, denk ik: "Man, ben je het gezonde verstand onderweg verloren?"
Grotere ellende
Bezuinigen doet pijn en veel meer dan waar politici in aanvang rekening meehouden, vervolgens worden na tegenvallers weer nieuwe bezuinigingen ingezet, maar blijven politici met die veel te lage multiplier rekenen.
Bezuinigen is dus een opmaat voor nog grotere ellende die gaat volgen als die multiplier, zoals dat nu het geval is, duidelijk boven de 1 ligt. Dat de multiplier hoger is dan waar rekenmeesters rekening mee hielden, heeft volgens onderzoek te maken met moeizaam te verkrijgen particulier krediet.
Die multiplier wordt vervolgens nog hoger als centrale banken niet of weinig kunnen of willen stimuleren. Heel logisch, want als de consument heel eenvoudig aan krediet kan komen, maakt het hem minder uit of de overheid op de rem trapt of versnelt. hij kan toch wel aan het benodigde geld kan komen.
Onweer
Maar zoals ik eerder stelde, is de vermenigvuldiging van toepassing op bezuinigingen, maar dus ook op stimulans. Als ik deze week weer lees dat de tegenvallers met onze staatsfinanciën moeten worden opgevangen door verdere bezuinigingen en belastingverhoging begint het te onweren tussen mijn oren.
Ook het IMF begint een beetje gek te worden van die macro-economische onwetendheid van politici. De economische situatie die momenteel in Nederland gecreëerd wordt door politici gaat zorgwekkende vormen aannemen.
De aanpak van de recessie in 1929 leidde uiteindelijk tot een depressie omdat er toen ook bezuinigd werd in plaats van gestimuleerd. Meneer Keynes heeft er prachtige goed leesbare boeken over geschreven, maar het lijkt weinig geholpen te hebben.
Verkeerde beslissing
Het economisch anticyclisch besturen van een land is blijkbaar weer even ondenkbaar geworden als tachtig jaar geleden. Terwijl we dus weten dat stimuleren nodig is tijdens economische krimp, trappen onze politici juist op de rem nu we economische krimp meemaken.
Tot overmaat van ramp vindt het cyclische beleid ook nog eens plaats terwijl er met een te lage multiplier wordt gerekend. Het IMF publiceerde vorig jaar een studie waarin het stelde dat de fiscale multiplier veel groter was dan waar ook het IMF tot in 2012 rekening mee hield.
Griekse, Spaanse en Portugese politici moeten inmiddels in de gaten hebben gekregen dat die fiscale multiplier ergens tussen de 1 en 1,5 ligt in plaats van de vaak veronderstelde 0,5.
Macro-economische filter
Lawrence “Larry” Summers, die onder Clinton twee jaar diende als minister van Financiën, en tegenwoordig weer professor is op Harvard, schreef enkele jaren geleden al dat een hoger dan veronderstelde fiscale multiplier maakt dat bezuinigingen een economie kunnen verwoesten.
Niet alleen ik, maar elk mens en dus zelfs politici kunnen deze rapporten lezen, maar blijkbaar hebben beleidsbepalende figuren een macro-economisch filter op hun internetverbinding geplaatst.
De wetenschap van de hoge multiplier maakt dat Bernanke deze week nerveus sprak over aanstaande bezuinigingen en belastingverhogingen in de Verenigde Staten. Ik spreek al lange tijd over een stimulerende aanpak die vooral gewenst is op de Nederlandse huizenmarkt.
Gezond verstand
De regering leek twee weken geleden de indruk te wekken dat het begreep dat het de Nederlandse economie wel eens zou kunnen helpen als de starters weer een kans krijgen op de huizenmarkt. Om een doorstroming op gang te krijgen en de prijsdaling te stoppen, moeten starters op de huizenmarkt kunnen toeslaan.
Banken stellen nu het lastig te vinden om een hypotheek te ontwikkelen die voldoet aan de eisen van de regering. Het gevolg is, eerder bewezen door diverse onderzoekers, dat de fiscale multiplier weer verder oploopt!
Die banken moeten overigens nu maar eens ophouden met het domme jongetje uit te hangen. Tien jaar geleden slaagden banken er in om hypotheken, verstrekt aan volstrekt kansloze personen, te verpakken en om te toveren tot een AAA-product, waar de grootste pensioenfondsen ter wereld voor in de rij stonden.
Maar een hypotheek ontwikkelen met wat aangepaste voorwaarden lukt niet? Het wordt tijd dat we in Nederland het gezonde verstand gaan gebruiken. De Wizard van Brussel moet maar even terug in het hok.
Logische en verstandige acties moeten worden ondernomen in Nederland. Maak van een bedreiging een kans zou ik zo zeggen, beste politici. Maak gebruik van die hoge fiscale multiplier!
Ype Schaap is portfoliomanager bij Antaurus. Antaurus is een gespecialiseerde, onafhankelijke vermogensbeheerder uit Baarn. Deze column is geschreven op persoonlijke titel en bedoeld als achtergrondinformatie over de financiële markten. Deze column is niet bedoeld als beleggingsadvies noch een aanbieding of uitnodiging tot koop of verkoop van enig financieel instrument. Professioneel houdt Antaurus posities aan in veel Benelux-aandelen. Elk Benelux-aandeel wordt beschouwd als een potentieel interessante belegging en alles wat Schaap schrijft moet vanuit die optiek worden gelezen. Raadpleeg meerdere bronnen en neem zelf beslissingen. Antaurus B.V. staat onder toezicht van de Autoriteit Financiële Markten (AFM) en De Nederlandsche Bank (DNB).