voda schreef:
Mooi artikel (met dank aan Declan van het Pharming forum)
Innovatie: Biotech: alles of niets
3 november 2007
Biotechbedrijven speuren naar lucratieve medicijnen. Terwijl de droom voor de Nederlandse belofte IsoTis eindigt, sluit collegabedrijf Galapagos miljardendeal
Door Bart Reijnen
Het was een staaltje Hollandse innovatieve ondernemingsgeest om trots op te zijn. IsoTis, een van oorsprong Nederlands biotechnologiebedrijf dat in 1996 door twee Leidse hoogleraren werd opgericht, ontwikkelde een middel dat menselijke botten helpt om zichzelf te herstellen bij rug-, enkel- of heupoperaties. Erg nuttig, want normaal gesproken gebruiken chirurgen daarvoor botimplantaat uit het lichaam van de patiënt. Dagelijks hebben er aan de lopende band van dit soort operaties plaats en de technologie van IsoTis zou daarbij kunnen worden gebruikt. Een miljardenmarkt lag in het verschiet.
IsoTis ging voortvarend te werk, deed in drie jaar twee grote overnames, verhuisde eerst naar Zwitserland en later naar de Verenigde Staten. De drie noteringen aan de beurzen van Amsterdam, Zürich en Toronto werden begin dit jaar ingeruild voor eentje aan de New Yorkse hightechbeurs Nasdaq. Met de uitgifte van extra aandelen zou IsoTis 30 tot 40 miljoen dollar (21 tot 28 miljoen euro) ophalen om verder te groeien. Hier was een winstgevende onderneming in de maak, een prachtig voorbeeld van waar een ontdekking op een Nederlandse universiteit toe kan leiden.
Toch gaat het feest niet door. Eén enkele brief gooide roet in het eten. IsoTis' bestaan als zelfstandig bedrijf is sinds afgelopen maandag voorbij. De Amerikaanse branchegenoot Integra neemt de onderneming voor 35 miljoen euro over. 'Dat was totaal niet de bedoeling,' zegt bestuursvoorzitter Pieter Wolters van IsoTis .
Het draait allemaal om een brief van de Food and Drug Administration (FDA), de Amerikaanse overheidsdienst die geneesmiddelen moet goedkeuren voordat ze op de markt mogen worden gebracht. Die brief viel op 7 februari op de mat bij het hoofdkantoor van IsoTis in het Californische Irvine. IsoTis had tot dan toe een tijdelijke vergunning om zijn botherstellende middel Accell te mogen leveren en wilde die omzetten in een definitieve. Maar de FDA wist niet goed, zo schreef de dienst, onder welke noemer Accell moest worden beoordeeld. Was het een weefsel, een medisch hulpmiddel of een medicijn? Het goedkeuringsproces, dat eigenlijk had moeten zijn afgerond voordat de extra aandelen werden uitgegeven, liep maanden vertraging op. Beleggers werden afgeschrikt door die onzekerheid. De aandelenemissie werd afgeblazen.
'We gingen hard door ons geld heen,' zegt Wolters. 'Daarom stopten we met het geven van bonussen, verlaagden we salarissen en hebben we mensen moeten ontslaan.' Het was allemaal niet genoeg. Isotis moest vóór november 7 miljoen dollar (4,85 miljoen euro) noodkrediet aflossen, anders zou de onderneming failliet gaan. Omdat externe financiers niet over de brug wilden komen, besloot Wolters een koper voor zijn bedrijf te zoeken - dat werd Integra. En zo eindigt een Nederlandse biotechdroom.
Een ander bedrijf, het Leidse Galapagos, maakte in dezelfde week wél zijn belofte waar. Vorige week sloot Galapagos, dat op zoek is naar een middel tegen reuma, een overeenkomst met een dochterbedrijf van de farmaceutische gigant Johnson & Johnson. Dit Amerikaanse bedrijf 'adopteert' voor een groot gedeelte het Leidse onderzoeksprogramma en betaalt daarvoor elk jaar tientallen miljoenen euro's aan Galapagos. Slaagt het speurwerk en komt er over, zeg, tien jaar een echt medicijn op de markt, dan krijgt Galapagos 10 tot 20 procent van de inkomsten. Dat kan eventueel oplopen tot miljarden euro's. Hosanna in Leiden dus. 'We hebben altijd gezegd dat we een leidend biotechnologiebedrijf in Europa willen worden,' zei Galapagos-topman Onno van de Stolpe aan persbureau ANP. 'Daarmee liggen we op schema.'
Biotechnologie: het is en blijft een sector van extremen. Het is alles of niks. Nederland telt zo'n 95 bedrijven die zich tot de branche mogen rekenen, becijfert adviesbureau Ernst & Young. Ze zijn moeilijk met elkaar te vergelijken, maar hebben gemeen dat ze allemaal op zoek zijn naar een geneesmiddel. Ze doen dat met behulp van levende organismen. Dat kunnen bacteriën zijn, virussen of menselijk DNA dat in bijvoorbeeld een cel van een plant, bacterie of muis is geplaatst. Het verschil met traditionele farmacieconcerns is dat die bij de productie van medicijnen gebruik maken van chemische processen en stofjes, niet van levende organismen.
Biotechondernemingen ontstaan meestal uit de ontdekking van een universitaire onderzoeker die zijn vinding verder uitwerkt in een eigen bedrijfje. Zo begon bijvoorbeeld ook Crucell uit Leiden, tien jaar geleden samen met IsoTis dé Nederlandse biotechbelofte. Het is nu het meest vooraanstaande Nederlandse biotechbedrijf, met een beurswaarde die schommelt rond 1 miljard euro. Crucell zoekt naar vaccins voor de behandeling van onder meer griep en ebola.
Elk biotechbedrijf werkt min of meer op dezelfde manier. Een investeerder of een beursnotering zorgt voor een zak geld, vaak vele tientallen miljoenen euro's, waarvan de biotechonderneming een aantal jaren onderzoek kan financieren. De meeste bedrijven hebben in die periode nauwelijks inkomsten en maken dus feitelijk elk jaar enorme verliezen. Zo behaalde het eveneens Leidse Pharming, dat geneesmiddelen fabriceert uit de melk van genetisch gemodificeerde konijnen, in de eerste negen maanden van dit jaar een omzet van slechts 575.000 euro. Het verlies liep op tot 17,6 miljoen euro. Toch zien beleggers daar geen probleem in. Slaagt het onderzoek naar een medicijn, dan liggen grote winsten in het verschiet. Maar dat kan vaak wel even duren. Gemiddeld duurt het traject van laboratorium naar daadwerkelijke verkoop van een middel acht jaar. De kosten lopen doorgaans op tot zo'n 450 miljoen euro.
'Eigenlijk is het een sector die niet thuis hoort op de beurs,' zegt Marcel Wijma van SNS Securities. 'De koers is niet gebaseerd op de winst en omzet, maar weerspiegelt een verwachting. In wezen is een aandeel in een biotechbedrijf een optie: het kan eindigen op nul of heel veel opleveren.'
Crucell hoopt dit jaar eindelijk niet meer in te teren op het eigen vermogen om de onderzoekskosten te betalen. Daarmee komt Crucell in de buurt van het bestaan van een 'normaal' bedrijf.
Ook Pharming is bijna uit de pubertijd. Eind dit jaar hoopt het bedrijf toestemming te krijgen om zijn middel tegen zwellingen te kunnen verkopen.
Maar zelfs als een biotechonderneming na jaren van onderzoek eindelijk een medicijn op de markt brengt, kan het nog misgaan, toont IsoTis aan. Wolters: 'Wij hebben al producten op de markt. Accell is werkelijk een uniek middel.' De goedkeuring van de FDA kwam uiteindelijk in augustus. Te laat voor IsoTis, maar door de overname door Integra lijkt er in elk geval toekomst voor Accell.
De Nederlandse biotechsector is volgens Wolters nog erg jong en klein. 'Hier in de Verenigde Staten bestaat de sector al 25 jaar.' Bedrijven moeten leren door vallen en opstaan. 'Sommige ondernemers zijn hier al aan hun vijfde of zesde bedrijf bezig. Dat betekent dat mensen dingen leren die ze weer meenemen naar andere bedrijven.' En die zien risico's ook eerder aankomen, aldus Wolters. En dat is altijd handig in een sector die veel weg heeft van een casino.