Beleggers, maak uw borst maar nat. Nu de Covid-19 pandemie steeds verder uit de hand loopt, mogen we in het gunstigste geval hopen op een recessie die dieper is dan die van na de financiële crisis van 2008.
Deze onheilstijding is afkomstig van Nouriel Roubini, een vooraanstaand econoom die momenteel hoogleraar economie is aan New York University’s Stern School of Business.
Erger dan 2008
In een artikel op de website van Project Syndicate stelt Roubini dat de in zijn ogen slappe beleidsreactie op de uitbraak van het coronavirus ertoe heeft geleid dat de kans op een veel slechtere uitkomst dan in 2008 met de dag toeneemt.
Tijdens de wereldwijde financiële crisis van 2008 en de Crisis van de jaren dertig verloren de aandelenmarkten 50% of meer van hun waarde, bevroren de kredietmarkten, volgden massale faillissementen, stegen de werkloosheidscijfers met meer dan 10% en kromp het bruto binnenlands product met 10% of meer op jaarbasis.
Dit alles in de loop van ongeveer drie jaar. In de huidige crisis zijn de macro-economische en financiële effecten in drie weken tijd even schrijnend geworden.
Acute ineenstorting
Veel experts verwachten een V-vormige neergang, met een sterke daling van de productie gedurende een kwartaal, en vervolgens een snel herstel in het volgende kwartaal. Roubini is het daar volstrekt mee oneens.
De krimp die nu aan de gang is, lijkt V- noch U- noch L-vormig te zijn (een scherpe terugval gevolgd door stagnatie). Het lijkt eerder op een I: een verticale lijn die de accute ineenstorting van de financiële markten en de reële economie vertegenwoordigt.
Zelfs tijdens de Grote Depressie en de Tweede Wereldoorlog is het grootste deel van de economische activiteit niet letterlijk stilgelegd, zoals nu het geval is in China, de Verenigde Staten en Europa, zo redeneert Roubini.
Een gunstig scenario
In het gunstigste geval zullen we rekening moeten houden met een economische neergang die ernstiger is dan de crisis van 2008, maar met een kortere levensduur. Roubini, voormalig adviseur van de Amerikaanse president Bill Clinton, verwacht een opleving in het vierde kwartaal van dit jaar, zowel in de economie als op de beurzen.
Er zijn echter drie voorwaarden voor dit scenario.
Het virus beteugelen
Ten eerste zouden de VS, Europa en andere zwaar getroffen economieën wijdverbreide Covid-19-testen, tracering en behandelingsmaatregelen, gedwongen quarantaines en een volledige lockdown van het type dat China heeft uitgevoerd, moeten instellen. En omdat het 18 maanden kan duren voordat een vaccin wordt ontwikkeld en op schaal geproduceerd, zullen antivirale en andere geneesmiddelen op grote schaal moeten worden ingezet.
Monetaire stimulering
Ten tweede moeten de monetaire beleidsmakers doorgaan met het implementeren van onconventionele maatregelen. Dat betekent onder meer rentevoeten die nul of negatief zijn, grootschalige obligatie-opkoopprogramma’s en kredietverlichting.
De Amerikaanse Federal Reserve is al bezig om het enorme tekort aan dollarliquiditeit op de wereldmarkten aan te pakken, maar we hebben volgens Roubini nu meer faciliteiten nodig om banken aan te moedigen leningen te verstrekken aan kleine en middelgrote ondernemingen die momenteel illiquide zijn maar nog wel solvent.
Fiscale stimulering
Ten derde moeten de regeringen een enorme fiscale stimulans geven, onder meer door middel van zogeheten helikoptergeld zoals directe contante betalingen aan huishoudens.
Gezien de omvang van de economische schok zullen de begrotingstekorten in ontwikkelde economieën moeten stijgen van 2-3% van het bruto binnenlands product tot ongeveer 10% of meer. Alleen centrale overheden hebben een balans die groot en sterk genoeg is om de ineenstorting van de particuliere sector te voorkomen, zo waarschuwt Roubini.
Als deze steunmaatregelen worden gefinancierd middels standaard overheidsschulden, zou de rente sterk stijgen en zou het herstel in de kiem worden gesmoord. Onder de huidige omstandigheden zijn interventies die al lang door de linkse partijen worden voorgesteld, waaronder helikoptergeld, mainstream geworden.
Een reusachtige crisis
Helaas is de reactie van de volksgezondheidszorg op de virusuitbraak in een aantal geavanceerde economieën ver achtergebleven bij wat nodig is om de pandemie in te dammen.
Verder is het uitgebreide pakket noodmaatregelen dat de Amerikaanse regering op dinsdag overeenkwam met de Senaat volgens Roubini “niet groot genoeg en niet snel genoeg” om de juiste voorwaarden te scheppen voor tijdig herstel. Het risico van een nieuwe Crisis, erger dan die van de jaren 30, neemt dan ook met de dag toe, zo waarschuwt hij.
Tenzij de pandemie wordt gestopt, zullen economieën en markten in de hele wereld hun vrije val voortzetten. Maar zelfs als de pandemie min of meer in toom wordt gehouden, is het mogelijk dat de totale groei tegen het einde van 2020 nog steeds niet is teruggekeerd.
Immers, zodra de beperkende maatregelen worden opgeheven gaat een nieuwe golf besmettingen optreden. Geneesmiddelen waar velen op rekenen, kunnen minder effectief blijken te zijn dan gehoopt. De economieën zullen dan weer krimpen en de markten zullen weer instorten.
Bovendien zouden fiscale maatregelen weinig effect hebben als grote overheidstekorten tot hoge inflatie leiden, met name als een reeks virusgerelateerde aanbodschokken de potentiële groei vermindert. En veel landen kunnen dergelijke leningen gewoonweg niet in hun eigen valuta aangaan. Wie gaat regeringen, bedrijven, banken en huishoudens in opkomende markten redden?
Doemdenken à la Roubini
Zelfs als de pandemie en de economische gevolgen onder controle zouden worden gebracht, zijn er nog andere problemen voor de wereldeconomie.
Nu de Amerikaanse presidentsverkiezingen naderen, zal de Covid-19-crisis plaats maken voor hernieuwde conflicten tussen het Westen en China, Rusland, Iran en Noord-Korea, die allemaal al gebruik maken van cyberoorlogsvoering om de VS te ondermijnen. De onvermijdelijke cyberaanvallen op het verkiezingsproces in de VS kunnen leiden tot een omstreden eindresultaat, wat mogelijk resulteert in een burgeroorlog.
Verder onderschatten de markten, zoals Roubini al eerder betoogde, het risico op een oorlog tussen de VS en Iran dit jaar. Ook zijn de betrekkingen tussen de VS en China verslechtert omdat beide landen elkaar de schuld geven van de virusuitbraak.
Aanhoudende depressie
Deze risicofactoren - ongecontroleerde pandemieën, onvoldoende economisch-politieke mogelijkheden en geopolitieke problemen – zouden de wereldeconomie volgens Roubini in een aanhoudende depressie kunnen storten, met alle gevolgen van dien op de beurzen.
Na de crash van 2008 heeft een krachtige (zij het vertraagde) beleidsreactie de wereldeconomie gered. Deze keer hebben we misschien niet zoveel geluk, besluit Roubini.
Lees ook: 'Dit is niet de financiële crisis van 2008'