Lean and mean schreef op 10 oktober 2011 09:43:
Waarom banken omvallen
AMSTERDAM - De ondergang van Dexia is naar mijn mening de eerste in een rij van velen. Hoewel de ene bank niet hetzelfde is als de ander, is er een fundamentele ontwerpfout die banken duur komt te staan in tijden van echte crisis. Deze tekortkoming is ingegeven door overheidsinstanties die op het gebied van boekhoud- en kapitaalregels zodanig hebben ingericht dat een totale bancaire catastrofe onafwendbaar lijkt.
Helaas betekent dit dat ik u moet lastig vallen met een paar droge definities, maar ik beloof u dat dit alles verhelderend zal zijn. Met deze definities zal ik aantonen dat banken eigenlijk allemaal een zeer gevaarlijk piramidespel spelen en daardoor totaal niet voorbereid zijn op een echte crisis.
Recept voor gegarandeerde crisis
De eerste definitie is bankkapitaal (soort eigen vermogen). Het is in wezen het bezit van de bank waar geen terugbetalingsverplichting op rust. Als er onverwachte verliezen zijn voor de bank dan gaan die dus ten koste van dit kapitaal. In vaktermen heet dit eigen vermogen core Tier 1 kapitaal. Er zijn ook andere vormen van kapitaal (Tier 2 bijvoorbeeld) maar die laat ik achterwege want in tijden van crisis heeft een bank alleen wat aan core Tier 1 (dat heeft de 2008 crisis wel duidelijk gemaakt). Dit kapitaal wordt vaak in percentage van de risico gewogen bezittingen (ofwel RWA, risk weighted assets). De huidige regels (Basel II) zijn dat een bank een minimaal core Tier 1 ratio moet hebben van 4%. Vanaf 2012 gaat Basel III in en moeten de banken, over een termijn van jaren, toewerken naar en core Tier 1-ratio van tenminste 7%.
Maar wat is RWA nou weer? Wel, de bezittingen van een bank zijn de leningen die het heeft uitstaan. Omdat de leningnemer in kwaliteit kan verschillen zijn de onderlinge risico’s ook anders. Daarom hebben de toezichthouders bepaald dat een hypotheek aan een particulier een RWA heeft van 50%, een lening aan de Duitse staat een RWA van 0% en een ongedekte lening aan een bedrijf een RWA van 100% heeft. Als voorbeeld: bank verschaft u een hypotheek van €1 miljoen. De bank moet daar een RWA van 50% op nemen wat dus €500.000. Volgens de toezichthouders is dit dus het gedeelte van de hypotheek waar de bank risico (geen volle terugbetaling) op loopt. Volgens Basel II moet de bank daar 4% in Tier 1 kapitaal voor hebben wat dus €20.000 betekent. Als u dus 2% van uw hypotheek niet kunt terugbetalen dan is de bank haar gehele Tier 1-kapitaal kwijt.
Slappe hap…
Dit klinkt allemaal logisch (en saai) maar niets is minder waar. In een echte crisis kunnen de onverwachte verliezen op leningen veel hoger worden dan 2% wat dus betekent dat die banken al hun Tier 1-kapitaal kwijt zijn en dat moeten aanzuiveren door middel van aandelenuitgifte. Is dit niet mogelijk dan valt de bank om. De Basel III-regels hebben daarom nu een 7%-eis, maar dat is, naar mijn mening, nog veel te laag. Voor bovenstaand voorbeeld moet de bank dus €35.000 aanhouden in Tier 1 wat zou verdwijnen als uw 3,5% van uw hypotheek niet kan terugbetalen. Niet echt veilig zou ik zeggen.
…leidt tot voedselvergiftiging
Maar het wordt erger want niet alleen is het Tier 1 kapitaal percentage eis belachelijk laag, maar is ook de risicoweging van de leningen uiterst discutabel. Een Griekse staatslening, bijvoorbeeld, heeft dus een 0% RWA net als alle andere staatleningen van OECD landen. Een lening aan een bedrijf zoals Shell heeft dus een hogere risicoweging als een lening aan de Griekse staat! Dit lijkt op waanzin en dat is het ook, maar, naar mijn mening, dan wel waanzin met een reden. Doordat overheden deze regels hebben vastgesteld worden banken dus gestimuleerd om leningen aan overheden te geven omdat de bank hiervoor geen kapitaal (eigen kapitaal is duur voor een bank) hoeft aan te houden. Over manipulatie gesproken…
“Door de bank genomen” krijgt geheel nieuwe betekenis
Kortom, de 7% Tier 1 kapitaalseis is veel te laag en de risicoweging is zot te noemen. Veel banken in Europa zijn bij een onverwacht verlies op hun kredieten van 5% al hun Tier 1 kwijt. Het in de markt ophalen hiervan door middel van een rechtenemissie is alleen mogelijk als het voorval tot enkele banken beperkt blijft, maar als het komt omdat het hele systeem uiteenvalt (systeemrisico, alle banken vertrouwen elkaar niet meer en klanten trekken massaal hun spaargeld weg, etc.)(door bijvoorbeeld en faillissement van Spanje of Italië) dan moeten waarschijnlijk alle banken een rechtenemissie doen en dat kan de aandelenmarkt niet aan. Dan gaan de banken failliet of moeten ze worden genationaliseerd zoals het plan (gerucht) nu is voor Dexia. Bij een PIIGS-faillissement zullen de vingers op uw hand zwaar tekort schieten om de omvallende banken te tellen. Overheden hadden de Tier 1 kapitaalseis van 20% moeten eisen en de risicoweging veel strenger moeten maken. Hierdoor had deze crisis voorkomen kunnen worden, maar daar is het nu veel te laat voor. Bereidt u voor op roerige tijden…